■ ; ’ ;N' . I \{d . Uw ' ^ j \rucfL 1* / -^'i

V

4

>y

l

" d'

-

- / •'

)

'gttfa&lfi

(1TIS^15RA.s<;>^I*

ODJ.T jtNTlQfO.-V/ 1*-
^TKA. rtlfiAVlT '. •

iTiiiw

SEBMSBE

r^* J?

3BEB

9|Sffi|H

B'\wT

sflf*

iE* P SESI

: '' '.'mKwI1 iP^-QTDKi

IpiA

jBifl

mm~ l , i

*§§«

jnr

D. JO ANNIS BARTHOLOM/EI
ADAMI BERINGER,

PHILOSOPHLE ET MEDICINiE DOCTORIS IN ALMA EOO - FRANCICA
WIRCEBURGENSIUM UNIVERSITATE PROFESSORIS PUBL. ORDIN.
FACULT. MEDICiE ASSESSORIS, REVERENDISSIMI ET CELSISSIMI
PRINCIPIS WIRCEBURGENSIS CONSILIARII , ET ARCHIATRI, AULJE, NEC NON
PRINCIPALIS SEMINARII DD. NOBILIUM ET CLERICORUM , AC MAGNI
HOSPITALIS JULIANAEI PRIMO LOCO MEDICI,

LITHOGRAPHIA

WIRCEBURGENSIS,

DUCENTIS LAPIDUM FIGURATORUM,

A

POTIO FU, INSECTIFORMIUM,

PRODIGIOSIS IMAGINIBUS

FRANCO FURTI et LIPSLE.

Apvd TOBIAM GOEBHARDT, Bibliopolam Bambergensem

ET WlRCEBORGENSEM. 1767.

rj

r i

:;t> rn Tr>' >' '"i

lcTVlfiv/iJvJ'0 i iCJ

- a gp^ryf rorarer fis/ ?■ n a

e . .......... lU . ., . • " i

^ - --

*' . ' ■ i ■ :

. u;:j .,iarJi ei :o:o;r;o,vi v: \r:-"

: y th u/irr : i f -

' / - ; . ii . i

• : ' 9 '

; , IC . : . LAMAM

Y

' :

i \ t

' EL

. . _»■- _

i J: .. O

i

■

t < ' • . •

iiil

J i/i/i 7 - - h

fV j > ■■. ^-s _A y.y* _

r rrT * "Y^A c-'r- * r

- v v JL JL A..: - V;. C/-1 .1 ...... .. Vi--

%

A

vT

77 . . » t

■

— „ - - • - r~\ r

i ✓ T i ^rj h |l; J

<V4V J- J V - .

^ui^somo- vm t.^oi -i

: . ' m

.* ‘TAT ■ ‘i

ix&.

/■ yi7

>.v. ,

V' • .-••/> V

, i

* • .

«, « v

Jv • .

v - ■’

^ i:-

.

« ‘ . *• ..V' • •*•- -

, .' • . •: " ' . • ' ■

' . • f • • ■ • • f ; ' " ' 7) T/T A IfT ; 7 <i r •

; i / h’a o 'jn.i ,7<v *» r

I

PROOEMIUM.

Uriofi rerum naturalium vitae & fensus ex¬
pertium fcrutatores in duas potiffimum
claiTes dividi poffe videntur ; quorum alte¬
ra inferioris mundi afpe&abilis pertaefa , to¬
to vultu & animo in coelum abripitur, fide-
rum, aliorumque corporum coeleftium motibus & indoli
unice intenta : Altera vero eorum, qui fixis in folo magis
propinquo oculis, tantam rerum admirandarum copiam
terra reconditam, marique adve&am fedula inveftigatio-
ne reperiunt, ut non minore jucunditate & fructu iis con-
fiderandis fe fe impendant, quam in obfervandis ftellarum
fixarum ac errantium curfibus, conjunctionibus, oppofi-
tionibusque Aftrologi occupentur. Praeclari utrorumque
conatus, praeter ingentem, quam orbi litterato aeque ac
Politico utilitatem afferunt, hanc quoque prae caeteris lau¬
dem merentur, quod velut facundi Operum Divinorum
Interpretes , fummam Opificis rerum potentiam & fapien-
tiam in tam ftupendis effeCtibus fole clarius elucentem,
omnibus adorandam & depraedicandam ( qui Scientiae
Naturalis praecipuus finis eft) exponant.

Quodfi tamen inftituenda inter partem utramque efi
fet comparatio, nefcio fane,an Aflrologis major afublimi
occupatione fua accedat commendatio , quam in eos re-
dundet,qui terrae mariumque finus rimati, manifeftius Di¬
vinae laudis argumentum folerti induftria inde depromunt.

A Praeter-

1

P R O OE M I U M.

Praeterquam enim,quod immenfa calorum a terris diflarl-
tia, nebulofa aeris intermedii phcenomena , fiderum fub
afpedus nunquam venientium abfentia, humani visus im¬
becillitas, labores & fucceflus in (ludio arduo, inter infom-
nes noftes > fub Jove frigido pene infuperabiles reddant,
faspiusque fperato eventu dellitutos, accedit, quod curio-
fus fciendi & futura dignofcendi ardor ad illicitas nonnun-
quam divinationes, ad fcrutanda Divinae Providentiae ar¬
cana confilia , ad libertatem humanam fatalibus influxi-
bus fubjiciendam , ad fecuturos eventus fortuito judicio &
inani non raro vaticinio conjiciendos periculose inducat,
habet hoc fuapte natura caleftium corporum pulchritu¬
do, ut fupremam Conditoris fui Majedatem nativis fplen-
doribus citra commendationum elogia prodat, & tot lin¬
guis, quot radiis eloquatur.

Illi vero, qui Naturas, ut ita dicam, inferioris & terreae
arcana detegunt, palpant manibus, propius admotis ocu¬
lis penitius infpiciunt,& faspiiis examine tantum non Ana¬
tomico &Chymico,fed & ceeteris Philofophias experimen-
talis adminiculis fcrutantur, illi , inquam, Maximum in
parvis Deum, in humilibus Altiflimum, in vilibus Pretio-
fum eo majore hominum admiratione citra (plendidae cu-
riofitatis difcrimen proponunt, quo magis Myfteria hasc
rudibus aut parum curiofis abfcondita nefciebantur.

Horum numero jure merito accenfendos exidimoLi-
thologos, quo nomine minime tamen inteiledlos velim
gemmarios tantum, qui guttam coloratam & in illuftrem
lapidem concretam fummo (ludio & pari pretio conqui¬
runt, ad majus forfan opum & Gazophylacii, quam eru¬
ditionis incrementum : Lithologos intelligo, qui Natura¬
lis hiftorias facratiori ardore fuccenli, nulla materias nobi¬
lioris pras ignobili habita ratione, (lupendam lapidum fi¬
guratorum fupelledilem diverfidimorum corporum figu¬
ris fupra Phidias aut Apellis artem infignitam, vel ex inti¬
mo terras finu effodiunt , aut in extima (oli facie repertos,
at neglectos, attonito ad rei novitatem & elegantiam orbi

oden-

P ROOEMIOM.

3

roftentarit. Inveniunt in altiflimorum montium jugis , in
cavernis rupium, in ftratis lapideis, in profundis fodina¬
rum receffibuSj in agrorum fulcis, aut viarum praerupta¬
rum hiatibus, in medio Germaniae,tantis ab Oceano inter¬
vallis diffitae, teftaceorum innumerabiles fpecies , corallio¬
rum ramunculos, pifcium & monftrorum marinorum,
aut belluarum, quas fola Afia vel Africa parit, induratas
in faxa reliquias. Producunt defcriptas in folidiflimis pe¬
trarum filTilium corticibus, pratorum, nemorum, Arcium,
urbium, florum, plantarum , ac brutorum animantium
imagines, fuis quandoque coloribus difcretas. Nec ima¬
gines folum,fed ipfa pifcium, altilium, quadrupedum, ac
hominum etiam & denfiffimarum arborum ac fruticum
corpora, ceu obje&o Medufae aut Gorgonis capite in la¬
pidem congelata demonftrant. Nova haec & prioribus
faeculis incognita naturae, citra figmentum, Metamorpho-
fis eft, in qua nonDaphnides lauri, non Narcifli aut Hya¬
cinthi florum , non alii aliorum corporum formas inge-
niofo Poetarum commento induunt, fed quidquid in tri¬
plici fuo Natura regno fpeciofum protulit, fpecifico falis,
terrae, fuccique petrifici glutine in lapidem tranfi vi t, inver¬
sa tandem Pyrrhae & Deucalionis fabula, ubi non rejedus
poft tergum lapis in hominem, fed hominis aut animan¬
tis cadaver vel fceleton in rupem folidatur.

Vix ulla Germaniae Provincia eft, ut exteras regiones
filentio praeteream, quam Lithophilorum indefefla indu-
ftria non dete&is ejusmodi naturae petrincae prodigiis no¬
bilitavit. Auftria , Silefia, Carinthia , Suevia , Helvetia,
Bavaria , Thuringia , Wirtembergia , Haflia , Misnia , Saxo-
nia, Noricum, weftphalia,& complures in recenfitis Pro¬
vinciis agri. Specus, Montes , fodinae feraces funt figura¬
torum lapidum, campumque hodiedum uberrimum ape¬
riunt, Eruditorum ingeniis in explicanda tot memorabili¬
um genefi exercendis Bt fatigandis. In folaFranconia aut
agro faltem Herbipolenfi , praeter nativam foli praeftantifi
fimi fertilitatem, haec ad praefentem diem felicitas defi-

A 2 derari

4

PROOEMIUM.

derari videbatur , cum tamen in reliquis omnibus libe¬
ralis in illam natura aut potius naturae Conditor Deus ple-
niffimaManu effuderit opes fuas. Hic vina e collibus flu-
unt generofitfima tanta abundantia, ut, fi deficientibus
undis Moenus arefceret, ficcum alveum affufo dulci Si co-
piofo ne&are Bacchus occuparet : Hic laetae fegetes inau¬
rant agros, & in pagis Oxovienfi & Schweinfurtenfi non
Patriae folum, fed & exteris regionibus fuffe&urum inftru-
unt granarium : Pinguia pafcua frequentes nutriunt gre¬
gum armentorumque exercitus; rivi & flumina placido
per valles curfu labentia,ut undis, fic pifcibus abundant;
Animantur feris nemora, hic falinae fcaturiunt , ebulliunt
falutiferi Si medicati fontes, alibi in pratis filvisque Bota¬
nica uberrima, rariorque mefiis fuccrefcit , quae aliaque
humanis ufibus commodisque necefiaria, licet coeli beni¬
gnitas, foecunditas glebae , aerisque moderati temperies in¬
digenis pro vita ad luxum usque Si opulentiam fuftentan-
da largiffime fuppeditet. Litteratis tamen, & Secretiorum,
facratiorumque Phyfices difciplinarum Cultoribus erudita
deficiebant pabula, quae oculis, animisque libarent ipfi,
& jucundo Do&orum commercio exteris libanda propi¬
narent. Naturam proinde in caeteris Franconiae benefi¬
cam laudantes , in foffilium portentis parcae tenacitatis
accufabant.

Colligitur equidem & in vitiferis, & in afperis incul-
tisq; montibus, in lapidicinis, Cornuum Ammonis, coch¬
learum, concharumque maritimarum Si fluviatilium pe-,
trificatarum tanta frequentia, ut integri etiam parietes fe-
pium loco vinetis circumftrui foliti,non aliis e Saxis coag¬
mententur, nifi quae denfi conchilium lapidefcentium cor¬
tices incruftarunt ; Quae tamen ceu pluribus terris com¬
munia , Si vix non ubivis locorum obvia variorumque
fcriptorum fumptu ac ftudio,aere & typis vulgata,novo
examine aut fedula conquifitione minus digna cenfui :
Rariora vero Si fele&iora, cum inFranconia non inveni¬
rem, vel prece vel pretio, vel Amicorum Si Fautorum

bene-

P R O OE M I U M.

benevolentia ex omnibus ferme Europae plagis compara¬
ta, intuli lithophylacio meo, peregrinis interim dives mer¬
cibus, donec domefticas (quod ferius ocyus futurum efie
praefaga mente ominabar) ipfa mihi Patria fubminiflra-
ret. Nec fpem fefellit eventus : lingulari enim Divinae
Providentiae nutu. Quam flexo poplite gratus adoro, mons,
frequenter mihi tritus & aditus, fed tam exado fcrutinio
•non obfervatus , thefaurum primo in fuperficie fparfim ac
temere projectum, mox adhibita fofforum opera intimius
etiam reconditum aperuit, quo uno, ceu pleno copiae cor¬
nu ea omnia continentur , quae inter aliarum Provincia¬
rum fodinas, cavernas, & receptacula Natura partita eft.
Hic ex omni Naturae regno animali praecipue & vegetabi¬
li, aviculae pallis & contradis alis, papiliones, perlae, li¬
bellae , fcarabaei volantes & repentes , apes & vefpae vel in-
fidentes floribus, vel fuis domunculis ac nidulis inhaeren¬
tes, crabrones, mufcae, culices, telludines marinae <5c flu¬
viatiles, pilees marini & fluviatiles, lumbrici , ferpentes,
hirudines maritimae & paludofae, pediculi celtrique, ma¬
rini cancri , five Altaci aquatici , paguri , ranae , bufones,
lacertae , erucae , fcorpiones , araneae , grylli , formicae , loeu -
Itae , forbicines , limaces , cochleae domiportae , cum fex-
centis aliis exoticis rariffimisque infedorum plane pere¬
grinorum figuris ; hic nautili , cornua Ammonis , ftellae
marinae diverfiffimarum fed lediffimarum fpecierum, co¬
chleae, turbines, ftrombi , buccinitae , pedines, peduncu-
litae, aliaeque nobis hucusque incognitae teftacearum figu¬
rae : Hic folia, flores, plantae, herbaeque integrae cum-&
fine radicibus, cum- & fine floribus : Hic Solis & Lunae,
ftellarum & cometarum caudato fyrmate radiantium il-
lullres imagines : Hic denique ( quod ceu fupremum
prodigium ifupentes venerabantur mecum fpedatores ad
unum omnes) tabellae nitidifilmae charaderibus Latinis,
Arabicis, Hebraicis, ac una alterave reliquis nobilior, inef¬
fabili Dei Nomine Jehova infignitae, locupletiflimum to¬
tius Germaniae Lithophylacium tot faeculis abfeonditum,

B mea

6

P R O OE M I U M.

mea demum cura , ac inveftigatione continua Propitio
Numine repertum, & fumptu ac labore non modico re-
feratum effe demonftrarunt.

Nefcio, an Viro Scientiae naturalis ftudiofo fpe&acu-
lum jucundius incurrere in oculos unquam potuerit, cum
praeprimis figurae omnes non ductis folum extremis lineis,
aut umbra pi&oria defignatae , fed forma fumme fpefta-
bili, ceu opere plaftico aut fculptorio elevatae, ita emine¬
ant, ut juftam fufpicandi anfam habere fe exiftimaverint.
Eruditi plerique ac fummae Dignitatis ac litteraturae Viri,
latere fub inopinatis & infolitis Myfteriis impofturam ali¬
quam, fi&itios efTe lapides, occulto fraudis avarae artificio
contextos, &,quod in re nummaria fieri non raro afifolet,
falfariorum dolis fuppofitos. Meticulofam hanc folicitudi*
nem, ut ex eorum mentibus depellerem, comites duxi
amoeni itineris, adhibui laboris non jucundi minus, quam
curiofi , nec in molli gleba difficilis focios, ubi fuis ipfimet
manibus portentofa haec rerum naturalium fymbola effo¬
derunt. Quis inde plaufus ! quam communis affenfus
omnium & approbatio , Le&or ipfe judicabis : liquidiffi-
mum vero gaudium, quo fub prima thefauri hujus inven¬
ti exordia perfufus fum , nova folatii non mediocris accefi
fione ex teflium omni fide digniffimorum praefentia, eft
cumulatum. Sic demum diuturnam multorum faecu-
lorum moram, qua terrea haec cimelia , luteis , limofis,
margaceis, arenosisque montis inculti fordibus te&a & fe-
pulta delituerunt, manifellavit ferior Dies novitate, pene
dixerim infolenti, & raritate Depofiti , expenfas pariter
meas , curasque pervigiles irrito per annos non paucos
fucceffu fufeeptas, magno foenore compenfavit.

Quapropter Reipublicae Litterariae gratiffimum me
praeftiturum obfequium exitfimavi , fi ea quae Divina Bo¬
nitas , ceu diuturnae inquifitionis ftudiique laboriofi non
vile praemium in manus dedit, ex adytis Mufaei domeftici
produ&a, orbi fpe&anda proponerem , atque de objefto
novo. Scientia Naturalis Cultoribus antehac ignoto, non

tam

P R O OE M I U M.

7

tam fententiam meam dicerem, quam fapientiorum fen-
fus & judicia pod fedulam lapidearum imaginum con¬
templationem & indaginem deprompta expedarem.

Quidquid enim de figuratorum lapidum origine ex
Diluvii Noetici reliquiis, ex fucci petrifici & falium terre-
drium mirifica vi,exArchaei fubterranei,autPanspermiae,
five auras feminalis virtute feminali <3i pladica,ex fortuitis
naturae ludentis erroribus dideritur , illis neutiquam con¬
venire videtur, quae mons noder prodigiofus protulit;
Forte in aetatem hanc ultimam fero partu dilata, qua Li-
thologiae arcana innumeris commentariis & lucubratio¬
nibus penitus deteda ac ita expofita credebantur, ut novi
nihil citra delicati palati offenfam obtrudi pofiet. Ecce
autem novam difcendi docendique materiem, & in diffi¬
cultatibus nondum penitus fublatis, vel exhaudis novum
difceptandi argumentum. Scivimus fimiam Naturae Ar¬
tem : in praefentibus sintne lapides nodri Artis , & aliis fic
didae Naturae imitatricis opus , invedigabimus : Quid¬
quid enim in plantis aut fenfibilibus aut tedaceis finxit, &
alias animavit , ida modo phrygio ferme vel fculptorio
opere, veluti pulchras, fed exanimes viventium prototy-
porum Ideas & Edypa in luto ac lapide efformaffe vide¬
tur : Quin etiam limites egrefla fuos , fcriptoriam profef
fa, variarum facrae potiffimum linguae charaderes ad exa-
diffimas Orthographiae Hebraicae regulas ita exfculpfit,
ut litterae in fenfum colledae,ex peritorum Interpretum
judicio , Sandiffimum Dei O: M: Nomen, Potentiam, Vi¬
res, Sapientiam, difertis Titulis extollant, & vel fic uni¬
cum forfan tam prodigioforum lapidUm Authorem &
Artificem manifedent.

Infpicite Tabulas, quas ut ederem , praeter indefedum
Publico ferviendi dudium, praeter vota & defideria,& ve-
dra & Amicorum plurium , nativus Patriae FRANGO-
N ICffi Amor fortibus dimulis incitavit, cui ex figuratis
montis antea obfcuri partubus non minor gloria, quam
ex vitiferorum collium dulci maffico promanabit,novaq;

B 2 Agro

8

P R O OE M I U M.

Agro Herbipolenfi fama etiam ex hoc, quantumvis ficco

i anirle fiiccrplrpt" •

P Acceflit REVERENDISSIMI & CELSISSIMI
PRINCIPIS Noflri , quas pro fummo mihi Imperio
efl,Clementiffima Approbatio. Quid enim morarer diu¬
tius offerre ea confpe&ui publico, quae PRINCEPS Sa¬
crarum ac profanarum Scientiarum Apparatu Inftru&idi-
mns, digna luce, fupremus Arbiter Suo Calculo judicavit,
& Clementiffimae Voluntatis fuae fignificatione , ut ede¬
rem, approbavit.

Abfcondit tot praeterlapfis faeculis FRAN CONIA
Noftra,quafi morae impatiens, & Tanti PRdESU LIS
ac DUCIS expe&atione fufpenfa , f! upenda in lapidibus
fuis miracula, & nuper eo ipfo tempore, quo REVE¬
RENDISSIMA CELSITUDO Sua debitum a fub-
ditis devotiffimisHerbipoli homagium inter.continuatam
totius Patriae gratulantis laetitiam exciperet, fmgulari Coe¬
li favore, quafi porrecta mihi ad Lithophylacium Franco-
nicum clavi detexit, hoc ipfo pretiofo ab arcana origine
Xenio Litteratiflimo PR I N C I PI ac litteratorum Fautori
Maximo & Munificentiffimo, juratae cum reliquis indige¬
nis fidei obfequium praeftitura. His chara&eribus pri¬
mum aufpicati Regiminis Annum, felicius , quam Confu-
lares olim Tabulas autDypticha notis aureis candidisque
Romana five in Occidente, five in Oriente Antiquitas in-
fignivit,in his pofuit, fparsitque per Orbem aere perennius,
Principalis Gloriae Monumentum ; Sed <3c incitamen¬
tum efficax Medicinae Cultoribus, Naturae Myfferia pari
Conflantia ac Sedulitate, cum pari fuccefsus optati fpe
alacriter profequendi.

Eft haec Inclitae Facultatis Medicae, quod citra invi¬
diam dixero , eximia Laus & Praerogativa, quod ex ipfa
inflituti ac (ludiorum fuorum ratione in patenti totius
univerfi Pantheo, Naturae Myftae, Miniftri & Interpretes
fint, ac nominentur : Nec ex aliarum Difciplinarum Se-
datiorbus facile reperies,qui Naturam coluerint fandius,

perti-

A i

PROOEMIUM.

pcrtinacioreque folertia fcrutati, pluribus {criptis illuftra-
rint, ac Medici, qui vet ideo honoratidimo Phyficorum
Titulo, antonomaftice,ut ita loquar, appellantur.

Quotquot igitur ad hujus Aram Deae litaftis Medici¬
nae Candidati, fanum vobis & fodina nova referata eft,
prefla,imo efFofsa humo alte impreflfa flint veftigia ; mul¬
ta prior aetas tulit : plura prasfens detexit, nec pauciora
vobis fecutura inter infinitas regni Naturae opes refervat.
Obfecundate vocationi veftrae,& operam juxta Majorum
exempla date , fubminiftrabunt neceflarios fumptus , aut
Amor, aut fortunae veftrae, aut Mecoenatum liberalitas,
Deus vero, ad Nominis fui Gloriam ex mirandis Manuum
fuarum Operibus propagandam , optatam , quam mihi
fupremae Majeftati devotidimus gratulor , & vobis
precor, in fuccefiu felicitatem.

c

CAPUT

io LITHOGRAPHI& WIRCEBURGENSIS

CAPUT PRIMUM.

Refellitur opinio eorum, qui Lithologiam, ceu
ftudium inutile & vanum infe&antur, tum ratione, tum
exemplo Authorum celeberrimorum , tam Antiquorum, quam
Recentiorum,qui hanc Scientias Naturalis partem traftarunt,
& editis fcriptis illuftrarunt.

Uda Virorum gravium querela ed , nofira
aetate , litteris & moribus fupra rudium
faeculorum afperitatem exculta , reperiri ho¬
mines , omnis politioris litteraturae ofores
tam acerbos, ut eas folum artes, fcientiasque
civitate donari, inter Academiarum porticus recipi, & tra¬
ctari velint, quae pani lucrando deferviunt,caeteras vero ceu
vanas & inutiles perpetuo exilio mulCtandas. Harum in
numero primo ferme loco ponunt Rerum Naturalium
Cognitionem, ejusque nobilillimam partem, quam Litbo -
logiam dicimus, virga cenforia prae reliquis perdriCtam, in¬
ter otiofa ingeniorum ludibria rejiciunt, & ex orbe erudi¬
to judicant eliminandam. Cui ufui , inquiunt , lapillos
quosdam & figuratos filices, montium, fluminumq; quis¬
quilias , repertas cafu fortuito inter luteos fabuli , aut fa-
burrae marinae, vel terredris aggeres, animantium, teda-
ceorum aut vegetabilium icunculas irretorta mente &
oculo contemplari , multo labore & pretio conquifitas
examinare, vadis quandoque voluminibus delcribere, de-
fcriptas,ac aeneis infuper tabulis incifas in orbem fpargere,
& fpiflis argumenti inutilis codicibus, cum temporis, &
praedandorum dudiorum difpendio , litteratorum in¬
genia , nucibus hujusmodi & vanis crepundiis pueriliter
irretita, fatigare. Quid hoc ed aliud, quam fepofitis Im¬
perii curis, captare mufcas,aut ex colleClis bellicofiflimi

Exer-

SPECIMEN PRIMUM.

ii

Exercitus manu conchiliis , in gloriofae expeditionis prae¬
mium, adornare triumphum teftaceum , aut fanum con-
druere , cujus Myda Phyficus , Idola faxeae bediolarum
imagines, Incenfum & vidimae, vires, ingenia, & fumptus
infanientium Dodorum. Pifcari uniones , pretiofos co¬
ralliorum frutices ex imo Mari decerpere, gemmas, me¬
talla, ac marmora eruere ex vifceribus montium, aut ab
extremis mundi oris, per immenfa oceani & peregrinae
telluris intervalla, per mille tempedates & difcrimina nau¬
tico Adminiculo advehere, hoc opus, hic labor efl. Viro¬
rum Principum expenlis, magnarum mentium curis &
indudria dignus, quo locupletantur aeraria , crefcunt pri¬
vatorum opes, utilitati publici confulitur, & adi laboris
non poenitendi frudus colliguntur. Ita curvae in terras
animae, quas fola cupiditas facra & infatiabili auri lucelliq;
fame excruciat, fublimiorum fcientiarum pretium & prae¬
dandam ex folo proventu & commodo , contra omnes
Philofophiae fanioris regulas & praecepta metiuntur.

Ea enim jam olim fuit Sapientium Ethnicorum lauda¬
ta opinio, redae rationi conveniens, & Chridianae legis
fanditate confirmata, illorum, qui vel Patresfamilias rem
privatam, vel publicam, ut Magidratus & Princeps falu-
briter adminiflrant, primas curas conatusque eo potifli-
mum collimare,ut omnia, quae ad fubjedorum vitam,
fortunas , datumque confervandum , tuendum & fuden-
tandum , prudenter judicaverint, convenientibus ad hunc
fcopum adjumentis fedulo procurent : Quodfi vero libe¬
ralior impenfae folicitudini, Deo laboribus benedicente,
proventus refpondeat, fi accrefcant opes, repleantur arcae,
6c gazophylacia locupletentur, animum neutiquam afflu¬
entibus divitiis apponendum, ut poffideri ab ipfis potius,
quam eas poflidere cenfeamur. Mens quippe humana
ad finem altiorem condita ed,non ad faginam abdomi¬
nis, ad luxum, ad delitias corporum, aut, qua nulla cu¬
rarum dultior excogitari poted,ad pallidi aeris, aut fulvae

C 2 glebae

i2 LITHO GRAPHIA WIRCEBURGENSIS

glebae cuftodiam , quam Draconibus & monftris , non
Viris fortibus Mythologi inter fabulas committebant.
Avara cupiditas eft,id folumfe£tari,quod non tam ufum,
quam ufuram fapit : Servile, mercenarii, non animi libe¬
ralis & ingenui confilium , culinaria quaeftuofae oecono¬
miae machinatio, Lycaea Sapientum in Mercatorum ta¬
bernas, & mechanicorum officinas convertere, & pulpita
Eruditorum mutare in menfas Numulariorum. Non
hi Boni Veri finceram indolem perfpe&am, habent, quod
non fola utilitas, fed jucunda honeftas, <5c honefta jucun¬
ditas amabile facit. Unde Bonarum Artium (tudiofi mi¬
nime vocantur, fordida lucri, & defideratae utilitatis man¬
cipia, fed nobiles animae, quae ad puriffimam, quae ex
fcientia nafcitur , voluptatem percipiendam , ipsa rerum
fcibilium & operae laudabilis honeftate indu&i, Vires, &
non raro fumptus fuos impendunt.

Eft honeftas totius Ethicae Chriftianae Cos , & omni¬
um virtutum moralium norma ac anima, fine qua in vi¬
tia tranfeunt vel aperta, vel larvatae virtutis involucro
palliata. Quis autem a&ionis humanae finis honeftior
excogitari poteft, illo, quo ex mirandis naturae effedibus
veluti per totidem gradus ad agnofcendam Creatoris po¬
tentiam afcendimus , & elevamur ? Maxima funt Autho-
ris Naturae miracula, folem oriri indies, <Sc occidere, &
cum reliquo fiderum & coelorum, quibus continentur,
ambitu , ordinatiffimo & nunquam perturbato curfu ter¬
rae circumvolvi ; Terram ex minimis diverfiffimisque
(ementibus, herbas, plantas, flores, fructus , fil vasque va-
fliffimas non deficiente foecunditate producere , (tatas efie
temporum & tempeflatum alternantium vices, ire & re¬
dire, fontibus nunquam arefcentibus flumina, innumera¬
rum animantium fpecies terra marique, ac inter regiones
aereas confervari <St propagari , & id genus fexcenta alia,
quae cum obvia fint,& quotidiana, non apud ingratum
folummodo vulgus , (ed apud peritiores etiam , at Dei

oblitos.

SPECIMEN PRIMUM.

13

oblitos, ex fua frequentia ita viluerunt, ut inter miranda
Conditoris opera aegre admodum numerentur. Damna¬
bili huic mortalium vecordiae remedium allatura Dei Sa¬
pientia, ex abfconditis potentiae fuae thefauris, & incogni¬
tis terrae Gazophylaciis, Virorum proborum & folertium
ftudio,nova indies Naturae Daedalae prodigia vel porten¬
ta in lucem protrahit , quibus inefcata humana curiofitas,
dum fingula perluftrat, '& infolita Novitate perculsa, at¬
tonitis oculis animisque contemplatur, fenfim fupra fe
ipfam erigitur, & tandem ad Creatoris , Cujus effectricerft
Dexteram in fimilium genefi agnofcere cogiturfThavma-
turgam virtutem depraedicandam & adorandam honeftiE
fimo & fan&ihimo affultu exfurgit. Florum e numero
Lapides figuratos efle,fi non omnes, complures faltem,
atque eos praecipue, quos Franconia noftra, & Ager Her-
bipolenfis parit, tanto facilius palam fiet, quo difficilio¬
rem explicatu eorundem originem, <3c humanis rationibus
altiorem effe,in ipfo decurfu praefentis DiiTertationis de-
monftrabimus.

Jucunditatem (ludii Lithologici fi defideres, piCtoriam
& fculptoriam,nobiiiffimas Artes attende : Flarum bene¬
ficio rerum emortuarum <3c praeteritarum imagines refli-
tuuntur,&vix non immortalitate donantur, obii viofo
tempori fubducuntur , heroum , parentum , amicorum , &
charorum vultus, ac fuis e cineribus a putredine vindican¬
tur, eriguntur Virtuti & Meritis trophaea & coloffi, hor¬
ti, palatia, portae & viae publicae ad amceniffimam oble¬
ctationem exornantur. Simili artificio operans Natura
utitur, & licet inter receflus & cavernas montium nec co-
loffaeum tibi aut Pantheon aperiat, leCtiffimam tamen
Iconolithorum congeriem nil tale faepius opinanti offert,
quam nec inter Mufaica aevi prioris & artis pene extinCtae
opera, nec inter hortenfium cryptarum fidiles cameras,
nec inter pyramidum zEgyptiarum hieroglyphicas fculp-
turas reperies. Fllc forma mirabilis rudibus faxis pretium

D facit.

i4 LITHOGRAPHIiE WIRCEBURGENSIS

facit, & tantum quidem, ut pari folicitudine inferantur,
non privatorum tantum , fed & Regum ac Principum
Technico-thecis,qua gemmae & uniones coronis & annu-
lis inferuntur. Horum confiderationi folutos tridioribus
curis , aut profundis fpeculationibus animos litterati ad¬
movent, digerunt in clades, in diverfarum fpecierum fe¬
ries ordinant, redigunt in pulpitorum & facratiorum feri¬
niorum drata,& totius Naturas regnum faxeis imagini¬
bus deferiptum, jucundiore fpe&aculo ob oculos ponunt,
quam dete&as terrarum antea incognitarum Provincias
fuis in tabulis Geographi depingant. His illecebris pafei-
tur eruditio, quae, fi ad Mifofophorum palatum non fa¬
ciant, non Scientiae Naturalis, quam honcftiflimam ju-
cundiffimamque diximus, fed genii & indolis abje<dae,nec
ad recondita Naturae myderia indaganda natae , vel ido¬
neae vitio tribuant , oportet.

Longe alius Virorum per omnem Europam praedan-
tidimorum fenfus ed,qui in aulis Magnatum, in Curiis
&Magidratibus Rerum publicarum, in fublimioribus ce¬
leberrimarum Academiarum Subfelliis, Sapientia, primis
honoribus & opibus florentes , tanto in amore & pretio
non Phyfiologiae folum generalis , fed Lithologiae, de qua
hic agimus, Rudium habuerunt, ut fufeeptis longinquis
itineribus, non minore labore, quam fumptu, incredibili
alacritate & conflantia omnes, quas incolebant, aut aliun¬
de fibi commendatas acceperant. Regionum latebras ex¬
cuderint, ut petrofa Naturas arcanae miracula eruerent,
eruta communicarent publico, & vadis commentariis il-
ludrarent. Omiflis Plinio aliisque Antiquioribus , quo¬
rum folertiam Recentiorum felicior indudria multum fu-
peravit , juvat hic brevem Lithographorum , quos inter
casteros Do&orum partus in Mufaso domedico obvios
habeo, Synopdn ordine alphatetico attexere, ut vel fola
Tantorum Virorum Nomina, numularium illud & rude
Academicorum vulgus ignavias condemnent, qui Litholo¬
giae dudium tanquam inutile explodunt. Agri-

SPECIMEN PRIMUM.

15

Agricola Georgius de re metallica, de Natura eorum,
quae e terra profluunt, & de foffilibus.

Aldrovandus Ulyfles , de Simia in lapide.

Aflaltus Petrus , in notis ad Metallo -thecam, Vatica¬
nam Mercati.

Bajerus Joannes Jacobus , de Orychtographia Norica.

Balbinus Boheslaus, in Mifcellaneis Regni Bohemiae.

Bauhinus Joannes , de Fonte & Balneo admirabili
Bollenfi.

Baufchius Carolus, de unicornu fofTili.

Becanus Goropius, in originibus Antwerpiae.

Behr Hennigius , in Hercinia curiosa.

Bel Mathias, in Hungaria antiqua & nova.

BocconeP^/«j,Recherches & obfervations Naturelles.

Biittnerus Dante l Sigismundus , in Tra&atu, cui titulus.
Rudera Diluvii teftes, & in DifTertatione de Co¬
rallis foffilibus.

Columna Fabius de Purpura.

Coringius de antiquo ltatu Helmfladii.

Crollius de Signaturis.

Erhard Balthajar , in DifTertatione de Belemnitis Sue-
vicis.

Fabricius Georgius , de metallicis rebus ac nominibus
in Georgium Agricolam.

Gesnerus Conradus, de omni rerum fofhlium genere,
gemmis , earumque figuris.

Guericke Otto , de Quedlinburgenfibus.

Helwingus Georgius Andreas>\n parte prima & fecunda
Lithographiae Angerburgicae.

Heraeus C: G: in DifTertatiuncula oblata Illuftrifs: Gall:
Scientiarum Academiae.

Hiemerus Eberhardus Fridericus , de capite Medufae.

Kentmanus Ber : Jo: de Calculis , qui in homine ac
membris nafcuntur.

Kircherus Atbanajius in Mundo fubterraneo.

Lachmundus Fridericus, in Orychtographia Hildeshei-
menfi. D 2 Lam-

i<5 LITHO GRAPHICE WIRCEBURGENSIS

Lambecius, in appendice Bibliothecae Vindobonenfis.

Lancifius,in Notis ad Metallo -thecam Vaticanam.

Langius Carolus Nicolaus, in hiftoria lapidum figurato¬
rum Helvetiae * & de origine lapidum figurato¬
rum.

Leibnitius Godefridus Guilielmus , in Differt: de figuris
Animalium, quae in lapidibus obfervantur,& Li-
thozoorum nomine venire poffunt.

Leigh Carolus, in Hiftoria naturali Langaftriae.

Luidius Eduardus , in Ichnographia Lithophylacii Bri-
tan:

Major Joh: Daniel, in Differt: Epift: de Cancris & Ser¬
pentibus petrefaclis.

Mafcardus,in fuo Mufaeo de fungorum petricoforum
matricibus lapidefcentibus.

Mercatus Michael, in Metallo - theca Vaticana.

Monti Joan: de Monumentis diluvianis Agri Bono-
nienfis.

Mylius Godefridus , in memorabilibus Saxoniae fubter-
raneae.

Rueius Francifc: de Gemmis.

Sachs Philip: Jacob : a Lowenheimb Gammaralogia.

Scheuchzer Jacob: Joannes , Orychtographia Helveti¬
ca , Specimen Lithographiae Helveticae , Herba¬
rium Diluvianum , Pifcium querelae & vindiciae.

Scilla Auguflinus , al vana fpeculatione diflingannata
dei fenfo.

Spenerus Chrift: Alaximil: Difquifitio de Crocodilo in
lapide fciffili expreffo , aliisque Lithozois in Mif-
cellaneis Berolinenfibus Anno M. DCCX.

Sponius Jacobus , in Itinerario Hifpanico de Regno
Valentiae.

Steno in Prodromo de folido intra folidum.

Tenzelius in Colloquiis menftruis.

Valentini Bernardus , in Mufaeo Mufaeorum.

Volckmannus Georg: Anton: in Silefia fubterranea.

• Wel-

SPECIMEN PRIMUM.

1 7

Weltehius,Hecatoft: in obfervatione XLIV, pag: 60.
& 62. de variis Aftroitae nec non Cometitae , fi-
ve lapidis Cometen caudatum referentis, effigi¬
em praetentantibus.

Winckelmannus, in Defcriptione Haffiae.

Wodwardus Joannes, in fpecimine Geographiae phy-
ficae.

Wolfardus Petrus, in Defcriptione Haffiae inferioris.

Wormii Mufaeum.

Zahn Joames in Mundi mirabili Oeconomia.

Quodfi huic Catalogo eorum Scriptorum nomina
adjungerem, qui a laudatis modo Authoribus per decur-
fum lucubrationum fuarum allegantur , neque a me ha¬
ctenus comparari potuerunt, integrum Lithographorum
exercitum confcriberem , quorum vel unus , Davidis in-
ftar, fufficeret, unico limpidiffimo lapide ex Naturae pe-
nu deprompto , gigantaeam obje&ionum & fatyrarum
molem elisa fronte pro(ternere,&; ftudii nobiliffimi ,prae^
ftantiam a calumniis vindicare.

Ita nimirum comparata eft humana mens , ut ,
quae a Viris omni virtutum & litterarum genere
Clariffimis cum communi fapientum confenfu & ap-
plaufu geri ac tra&ari confpicit , eadem pari appro¬
batione fibi imitanda & feCtanda effe , prudenter ar¬
bitretur , quidquid perpauci , iique obfcuri nominis og-
ganiant : & licet laboris ejusmodi pretium non primo
llatim in oculos incurrat, non porfe tamen non Difci-
plinis optimis, ac utiliffimis eam accenferi , cui fe omni¬
bus ingenii viribus addixit Do&orum Flos , quam Sum¬
mi Maximique fuppeditatis fumptibus promovent, quam
amabilem fua honeftas, gratam jucunditas, & ipfa utili¬
tas facit fru&uofam : Quae quidem omnia Lithographiae
noftrae convenire <3t exempla docent , & experientia de-
monftrat. Ex quo enim illius amor latius propagari
coepit, amplificata illico funt litteraria Academiarum com-

E mercia,

i8 LITHOGRAPHIiE WIRCEBURGENSIS

mercia , inftitutae frequentiores focietatum Eruditarum
Confultationes, comparata accuratior fub diverfo coelo di-
verfiflimarum regionum Defcriptio, penitius inlpeda & co¬
gnita terrae ex tam multiplici materia congeftae indoles, o-
llenfa falium terreftrium,& mineralium fontium in petri-
ficando Virtus, demonftrata corporum vel vegetabilium,
vel teftaceorum in faxa & petras transmutatio , auda
Mufaeorum & Technico -thecarum ornamenta , mirabi¬
lium Naturae copia , nova fpecie multiplicata , & quod
his omnibus longiffime antecellit , Divinae Sapientiae Po-
tentiaeq, clarior agnitio, & quae illam conlequitur, major
fupremae Majeftatis Laus & Gloria eft propagata. Sacrae
inluper Scripturae Veritas, & quam in illa de generali di¬
luvio Hagiographus Deo didante refert, hiftoria, contra
Atheorum impietatem, aut Scepticorum ambiguam hae-
litationem, aut Ludionum commenta invidis, ac ipfis,
ex quibus defumuntur lapidibus magis folidis Argumentis
ftabilitur. Merito igitur tot virorum fapientum exem¬
plis & nos, licet poftrcmi accedimus, eorum lentento &
concepto deLithographia judicio fubfcribimus, ac novum
inquifitionis fpecimen e Patria noftra produdum fe-
quentibus capitibus & Tabulis exhibemus.

CAPUT

SPECIMEN PRIMUM.

CAPUT SECUNDUM.

Situs Montis, Lapidumque ex eo effoflorum
Natura & Compofitio defcribitur.

Ucatus Franconici regio, ea potiffimum,
quam Moenus placido curfu alluit, in mon¬
tes longo tradu difpofitos , & modicis in-
terjedis vallibus difcretos aflurgit , quibus
vallata amnis ripa,intumefcentes verno &
autumnali tempore aquas intra finum alvei ita coercet,
ne in agros & prata cum incolarum damno fele effun¬
dant, quin potius inter angufta montium fepta, conclu-
fae,finuofis flexibus & longo circuitu campeftrem Fran-
coniae planitiem declinent. Montes hi nec praerupti funt,
aut nimia altitudine porredi in nubes, neque tamen adeo
depreffi ac humiles , ut citra difficilem afcenfum fuperari
poffint. Providit enim Naturae benignitas, ut dorfo me¬
diocriter declivi, acceffum & culturam vinicolarum, licet
arduam & laboriofam admittant, altitudine vero fua ib-
laribus radiis propiores, eosdem perducendis ad maturi¬
tatem frudibus , uvisque excoquendis liberalius excipe¬
rent, & a Moeno reflexos, vallisque profundo gremio con-
clufos ardius diutiusque retinerent : Hinc, qua Meridiem
& Orientem refpiciunt, vitibus ad apicem usque confiti,
& ad ftipitum palorumque aequabilem menfuram falce
vinitoria attonfi,aut virides thoros,aut diadema formant
Bacchicum , quo Moeni praeterfluentis littora coronan¬
tur.

His una vel altera ab Urbe Wirceburgenfl leuca collis
interjacet, incultus omnino, nullis ufibus idoneus & non
tam continuis rupibus , quam faxorum fragmentis , te-

E 2 mere

20 LITHO GRAPHICE WIRCEBURGENSIS.

mere difperfis,& hinc inde prominentibus afper& difficilis.
'Non proceris arboribus , fed arbuftis tantum, non herbis
aut pafcuis nedum vitibus apta tellus , fed nuda calvitie
fterilis,& quia contiguis montibus depreffior eft & infe¬
rior, majore in illum impetu vis imbrium incumbit, &
colledae in jugis propinquis aquae, ac in varios torrentes,
qua data via diffufe , in varios ipfum anfradus, hiatus,
foflas & fifluras dilacerant, donec in proximam vallem
praecipites , in tantam quandoq; altitudinem intumefcunt,
ut onerariae ferendae provehendaeque fufficerent : Eadem
tempeftatum violentia magna lapidum grandiufculorum
copia in didam vallem devolvitur, non fine gravi viarum
impedimento , & incommodo viatorum : Huic quoque
continua loci flerilitas, & tam diverfa particularum limo-
farum , margacearum , arenofarum, lutefcentium, & ter-
reftrium lapidibus variae magnitudinis intermifta compa¬
ginatio, imo & montis ex continuo multiplicis fabuli af-
fluxu confervatio, & incrementum adfcribi pofTe videtur.
Ad dexteram enim vitiferis , fed lutofis ac limofis monti¬
bus, iisque altioribus adhaeret, laeva dehifcit in vallem;
vertex in amplam fefe planitiem explicat, arenofam & ter¬
ream, unde copiosa alluvione perpetuo reparatur, quid¬
quid abforbuit vallis, & aquarum pluvialium illapfu ab-
rafum vel avulfum fuit. Rudis haec indigeftaque moles
in apice lutea, in umbilico non folida ftrata, fed fingulos
feparatosque lapides, materiae limofae , terreae , margaceae
& arenofae implicitos habet, quibus ad pedem montis eo¬
dem contextu locus redundat, adeo, ut everfi aut fucceffu
temporis fortuito coacervati montis tumulum, non mon¬
tem diceres, nifi continua hujus tradus altitudo moenanae
valli circumjacens , hunc quoque fub numero & nomine
montium contineret.

Pro diversa montis regione, lapides in eo delitefcen-
tes colorem , indolem , firmitate^que diverfam induunt ;
Qui in vertice eruuntur , flavedine tindi funt , & de na¬
tura

21

SPECIMEN PRIMUM.

tura lutoforum, licet debiliore confidentia, multum
participant, in fuperficie afperi, minusque politi. In me'
dio effodi, ex limofo- arenosa materia concreti, & albi
funt , & ut colore margaceo , & quafi cretaceo , ita &
fragilitate & mollitie gypfuni imitantur : Qui demum
ex ima montis bafi protrahuntur, ad denfitatem & firmi¬
tatem faxeam & filiceam accedunt, folis enim radiis libe¬
rioribus expofiti , facilius indurantur : colorem , quem
habent fubcinericeum, ubi a terreis fbrdibus,ad digiti al¬
titudinem plerumque incumbentibus , probe mundati,
eloti & exiccati funt, in albefcentem permutant.

In tres igitur, quatuorve claffes, pro materiae, ex qua
coalefcunt, diverfitate diffribuendos effe cenfui , nimirum
in arenofos , lutofos , limofos , imo & calcarios , qui omnes,
licet vel magnitudinis, vel foliditatis , aliarumque qualita¬
tum defedu , nec fubftruendis aedificiis , nec calci coquen¬
dae adhiberi poflint, praerogativas tamen fibi proprias,
lingulares, & a foffilium petrificatorum, caeterorumque
lapidum figuratorum plexu & indole alienas habent, &
obfervatu digniflimas, quas hic per partes enumerandas
duxi. Et

Primo, quidem lapides noftri, ubi aquae immerfi, &
ab adhaerente terreo coagulo terfi ac mundati fuerint, ex
fuperiore fui parte a potiori adeo glabri, plani, laevesque
confpiciuntur , aefi adhibita cote vel pumice diligentior
eos ars ad fummum nitorem poliviffet : quae quidem lae-
vitas, non figuratis folum fed & informibus, & omni fi¬
gura deflitutis montis noftri lapidibus , licet non omni¬
bus ac fingulis, communis eft. Ex altera vero & infe¬
riore parte, vel a tergo, quo terrae adhaerent, crudi, im¬
politis <3c prominentibus turberculis afperi deprehen¬
duntur , fimiles iis > quos lingua patria * ©tcilt

dicimus.

.ILj

F Secundo:

21 LITHOGRAPHIiE wirceburgensis

Secundo : Lapidibus cx gypfea cretaceave materia
comppfitis ,* illud infuper fingulare efl , quod in eruendo
maxii^wm foflorum cautelam & folicitudinem requirant;
adeo enim nonnulli eorundem , praefertim vero limofi &
ad cretaceam fubflantiam accedentes, molles funt& fle-
xiles, & Naturae figulae manibus quafi noviter formati,
ut vel importuna manu, aut ligonum dentibus duriufcu-
le impa&is offenfudehifcant ; Indurefcunt quidem coe-
lo & aeri liberiori expoflti,fed firmitate tam inflabili, ut
aquae paulo diutius , & ultra debitam ablutioni moram
immerfi, non fecus,£c calx viva effervefcant, ebulliant,
<Sc diflolvantur. Neque flexilem hanc lapidum noftro-
rum mollitiem cariem cum quibusdam dixeris, fixas fo-
lidiore'sque particulas fenfim arrodentem, neque putredi-
nofae eorundem difpofitioni adfcripferis : Cum enim in
loco fuo nativo & proprio, ac a Natura fibi determina¬
to aflerventur ac foveantur, nefcio fane,quo ex fonte pu¬
tredinem in illos derivare praefumas.

Tertio : Figurae in lapidibus expreflae , infe&orum
praecipue , fubje&o lapidi tam cxa&e commenfuratae &
accommodatae funt , ut fculptoris , formam ad materiae
capacitatem & amplitudinem juxta regulam determinan¬
tis opera effigiatos jurares : vix enim ullum reperies,in
quo figurae pars vel excedens, vel deficiens longitudinem
latitudinemque fuam fubflratae tabulae nefciverit attem¬
perare.

Quarto : Inter plurimas animalculorum & infe&o-
rum fpecies, quae ad idem genus pertinere cenfentur,fo£
fores , licet attenti , & de hoc opere fufficienter inftru&i
raro detexerunt aliquas, quae proportioni reliquisq; par¬
tibus figuram conflituentibus ad amuffim refpondeant,
quin potius ea, quae praefto funt in his, defiderantur in
aliis , & quibus aliae redundant , his illae deftituun-
tur.

Quinto :

SPECIMEN PRIMUM.

n

Quinto : Rariores in noftris lapidibus figurae funt ,
quae per impreflionem , & quafi incumbentium corpo¬
rum matricem formantes, cujus pldrima exempla Cl:
Scheuchzerus affert, eflfidae cernantur ; fed fuper tabellas
lapideas elevatae, teretes, & quafi excifae prominent, ita
tamen cum reliquo faxo continuae , ut minime aliena
manu aut materia afiutae, agglutinatae, aut fuper injedae
dici poflint.

Sexto : Plurimae infedorum, conchilium, cornuum
Ammonis imagines, in fingulis articulationibus , & con¬
camerationibus fuis completae , licet non femper regula¬
ribus & aequalibus Uriis, tam in prona, quam in fupina
eorundem parte notantur, ac praeterea nulli faxeae bafi,
aut tabulae , quod de caeteris modo diximus , fuperftratae,
fed folitariae inveniuntur , ita ut lapis integer , una inte¬
gerrima figura fit, citra materiae informis exceffum, fuis
numeris abfoluta.

Septimo : Figurata animantia & vegetabilia five fo-
litaria fint,five lapidibus inhaereant, five integra, fi ve fra-
da , & contufa , aut quovis alio fcififionis aut refolutionis
experimento infpeda , & examinata , nihil prorsus de
nativo plantae , infedi, teftaceique colore, materia , exu¬
viis, armatura, aut omni eo, quod ipfis congenitum di¬
ci poteft, vel continere intra fe, vel lapidi fubjedo com-
municafie, deprehenduntur , quin potius lapidum, qui¬
bus incumbunt , fuamque originem ac natales debent ,
confidentiam, materiam, & colorem exade referunt.

Octavo : Animalcula & infeda fingula in eo femper,
quem Natura Magiftra amant, fitu redo, rarius obliquo
vel inverfo collocata videntur , tam concinno omnium
articulorum ordino, licet non in omnibus ad reliqui cor¬
poris dimenfionem proportionate extenfb,& in fingulis
partibus complete formato, ut intuentes in fummam ra¬
piant admirationem.

F 2 Nono:

24 LITHOGRAPHIiE WIRCEBURGENSIS

r Nono : In plerisq; figuris nulla notari aut reprehendi
potefl partium a fe difcel fio, nulla difforfio, incurvatio nul¬
la, aut detur patio, nulla declivitas, nulla foffularurn aut ri¬
marum deformis cavitas, violentiae autem nec umbra qui¬
dem, fed nitidus decor & elegantia per omnia aequalis.

His alEsq; lapidum noftrorum eximiis proprietatibus,
defcribendis cum verba & calamus minus fufiiciant, pi&o-
ris & chalcographi peritam operam adjungimus, quorum
accurata <5c fideli manu ultra duas centurias imaginum
juxta prototypon expreflas , aerique incifas Lc&oris Bene¬
voli oculis in viginti duabus tabellis confiderandas exhi¬
beo, pluribus aliis fecuturo tempori refervatis, ubi primum
LithographiaeWirceburgenfis Specimen Eruditorum Cen-
furam fubiverit,eorumque fenfa vel judicia aut typo aut
Calamo fuerint communicata. Nondum enim exhauffa
efl fodina noflra ; locus amplus & fpatiofus , pluvia prae-
terlapfae aeftatis tempeffate opportune dete£tus,quod im¬
brium, glebam incumbentem abluentium frequentia, ve-
jut mota cortina aperuit, fcecundo finu majore copia con¬
cludit : accenditur operariorum, de modo quaerendi bene
inftru&orum induftria liberali flipendio, tolerabilem labo¬
rem fecit Annonae caritas , facitque hodiedum lucri fpes :
urget & mea, & Virorum honoratiffimorum ad opus
quandoq; invitatorum praefentia,quos occurrentibus for-
tafse de fuppofitione aut artificiosa impoflura , fufpicioni-
bus & dubiis Teftes adhibere placuit, fuis fuffragiis & no¬
minibus appofitis, veritatem rei, ubi opus erit, compro¬
baturos. Nomen loci ffudiofo filentio tegere tantifper li¬
bet, dum Mufaeo domeflico, fufficienti apparatu inff ructo,
inventionis primitias mihi vindicavero. Patebit advenis
Lithophylacium meum, Mons ipfe monftrabitur,ubi co¬
ram intueri in Natura libebit, quod nunc in effigie offen¬
dimus : Jucundus labor erit, ex amoenitate itineris inter
. vitiferas Moeni valles, & ex Montis tot portentofis
foetibus gravidi curiosa luffratione.

CAPUT

SPECIMEN PRIMUM.

2S

CAPUT TERTIUM.

Diverfas & celebriores Authorum Sententias

de Lapidum figuratorum origine & genefi

fuccinde exponit.

Riginem & genefin petrificatorum & figura¬
torum fofl ilium ex ipfis operantis Naturae
principiis ita exponere, ut Viri cordati a fi
fenfum indubitatum extorqueat, hoc opus,
hic labor ell,tentatus a multis, & in vario¬
rum Iconolithorum natalibus explicandis fecundo eventu
& plaufu probatus, nondum tamen ita dilucide perfpicue'-
que confedus , ut contradictionem , folidasque ex argu¬
mentis graviffimis oppofitiones effugerit. Imo, fi aufim
dicere, quod res eft,in opiniones tam diverfas Natura mi-
rificae,vel cujucunsq; caufae efficientis virtus,lufus aut error
plerosque deduxit, ut Sententiarum. varietas, rem ex fe
obfcuram & reconditam, dum lucem affundere moliun¬
tur , fecerit obfcuriorem. Refero , brevi , ut ajunt , manu,
famofiora Dodorum. placita, fumma, quam celebratifli-
mis Scriptoribus debeo, veneratione : Nec is ego fum,
qui fapientiffimis eorum affertionibus per omnia detra¬
ham, quam evidentes ad oculum demonftrationes & ex¬
perimenta merentur. Id folum contendo , nullam opi¬
nionum omnium adeo generalem & universim veram ef
fe,ut ad lingulas figuratorum foflilium claffes , citra anci-
pitem aliorum haefitationem applicari, nedum lapidibus
Wirceburgenfibus, quos producimus, convenire poffit.

Primum Genealogorum Lithographicorum locum
obtinent antiquiores ex Peripato Philofophi, quibus plus
aequo familiare efl,non obvia palpantium manibus Na¬
turae arcana, ut Magnetifinum, Sympathiam, & Antipa-

G thiam

26 LITHOGRAPHIjE WIRCEB URGENSIS.

thiam inanimatorum & animantium, aeftum maris flu¬
entis & refluentis , ventorum ex variis mundi plagis alter¬
nantium virtutes contrarias, & innumera hujuscemodi,
qualitatibus occultis attribuere , de quibus, fl ultra aliquid ro¬
gas, petis principium, quia haec eorum natura, &, ut ajunt,
eflentia efl , effe occultas. Ab his igitur caufis tam inco¬
gnitis, dum lapidum figuratorum natales petunt, fruftra
quercui filicem affricas , quia vapores & tenebras affun¬
dunt, ubi lucem & fcintillas expe&abas.

His proxime affines ii funt,qui ad influxus fiderum,
& tacita cceleftium cum terreftribus commercia recur¬
runt. Quafi vero ideo Hydrus, Scorpio, Cancer, Tauri
cornua. Spica, caput Medufae funt in.lapide,aut lapis funt,
quia haec conftellationibus nomina affinxit Poeta Aftro-
logus,aut quae ignorabat Phyficus, e longinquo, via ru¬
dibus non emetienda , ab aftris petebat. Re&e Phaeton-
taeum hoc ad coelos ftelliferos effugium praecipitat Do&ifi
fimus Langius , dum cap. i. De Qrigine lapidum ait : Cum
influxus ajlrorum fit univerfalis , & plerumque omnia corpora
fublunaria fimul afficiat , fequeretur , quod omnia corpora regnan¬
te tali ffipeclu najcentia , mediante ipfius influxu eadem figura do¬
nari deberent , & magis adhuc ipfa vegetabilia , <S animalia ,
quam terrea & mineralia , utpote quorum materia multo flui¬
dior efl, & influxui ajlrorum magis expofita , quam fojjihum fub
terra fepultorm. Faceffant illuftres naeniae, quae toto coe¬
lo aberrant, dum id, quod in terris novum <St mirandum
efl: , inter fidera, quidni & in concavo Lunae, via fibi &
aliis inaccefsa inquirunt.

Saniore confilio terreftrium rerum incunabula in ter¬
ris quaefivit, & inveniffe arbitratus efl: Plotius in fud bifo¬
ria naturh Oxomenfi , caufam lapidum figuratorum effedri-
cem ftatuens vim quandam plafticam falium in vifceri-
bus terrae. delitefcentium. Ad quam opinionem, licet
modo explicandi nonnihil diverfo proxime accedit Cl:

Heh

SPECIMEN PRIMUM.

2 i

Helwingius in Litbograpbia fua Angerburgica , in qua nimi¬
am Talibus virtutem graphicam, plafticamque attribuere
videtur. Sed ofFenfus merito Ariftotelicus , quaeret : Quae
illa Talium terreftrium vis plaftica, certior vel apertior,
quam occulta qualitas Peripateticorum ? Fortiorem
Te adverTarium opponit Do&iffimus Rajus in epifto.la
Luidii , Litbograpbia Britannica fol: 130. De foffilium marino¬
rum y & foliorum mineralium origine , ubi Tanae mentis ho¬
mini incredibile exiftimat, quavis Salia quafi uno confilio <3
Spiritu duci a ita femper confpirare , ut quadam mucronem Glof-
fopetra: , alia radicem , & fragmenta mandibuU , quondam [ili -
quaftri convexum <3 expolitum latus reprafentent ; Addam
ego contra Helvvingium in nitidiflfimos chara&eres e la¬
pidibus affingant ?

ChLuidius loc: citat: pag: 13 p. cum Salia Plotii minus Tape-
rent,ad alium, eumq; ampliffimum fontem mare ipTum re*
currit, prima figuratorum foflilium principia inde hauftu-
rus. Dico, inquit , me fufpicari, qui ex mari feruntur vapo -
res , <3 forma pluvioe aut nebularum fuperiora terra /Irata ad
requifitam altitudinem pervadunt , teflaceorum (3 multorum
pifcium feminio Japius impragnari , atque exinde pro data fe¬
mini 1 portione , <3 pro matricis congruentia formari alias pi/ces
integros , alias eorum tantum lineamenta , alias dentes , mandi¬
bulas y vertebras , aut alia officula , atque inter cruftacea , nunc
integra animalia , quandoque eorum articulos , inter tefiacea non-
nunquam univalvia , <3 Jdpius bivalvia &c. Ita toto diviTus
orbe Cl: Britannus cum lapideTcentium animalium cauTas
in Patria infula non deprehendit , ad circumfufum , cui
innatat , mare reTpiciens , inde cum vaporibus & pluviis
in terram deferri exiftimat. Explodit hanc opinionem
non erudite minus , quam false & acerbe Cl: Scbeuchzerus
Herbar: Diluv: pag: 2p. ad quem Ben: Le&orem remitto.

A Luidio, paucis mutatis & additis , Tententiam Tuam
haufiffe videtur Cl: Carolus Nicolaus Langius traliatu de

G 2 lapidum

28 LITHOGRAPHIjE wirceburgensis

lapidum figuratorum Origin: hh. 2. cap. ubi docet lapides
figuratos corpora marina referentes, e feminibus per ter¬
ram diffufis generari, atque ita difierit : Semen Jcnfibile <3
formatum viventium marinorum , cum parvum fit & leve ,
vel etiam infenfbile & non formatum , in partibus corporum
mortuorum adhuc rehclum , aut in ipsa mucedine partium jam
putrefaclarum fuper fles, hinc inde mediante aere, vaporibus (3
aqua , levi negotio elevatur , & per apertos terr& poros diffundi¬
tur, in Jubterraneis vero , partim mediante ipfo calore fubterra-
neo,aliisque latentibus fuccis fluoribusque, excitatis e mari aliis -
que locis , in quibus delitefcit, attollitur ,& per hiantes fuhterra -
neos meatus , faxorum fijfuras ftratorumque pervia fora¬
mina diflribuitur , ita ut Japius tali modo ad extimam terra
Juperficiem penetret , usquedum in aliquam congruam matricem
intra terram, vel etiam in ejus fuperficie exi flent em incidat , cui
ob innatum Magnetismum intime unitur , firmiter que inharet ,
donec accedente calore fubterraneo , latens vis pluftica excitetur,
materi amque fluidam proportionatam, mediante Spiritu lapidifi-
c 0 , cum aura feminali quafi identificato , taliter e formet, atque
in tale corpus lapideum figat , quale in mari e mater id teflaced
produxijfet &c-

Syftema hoc tantis verborum ambagibus propofl-
tum , & ea omnia , quae ad generationem & formatio¬
nem corporum conducere poliunt , unum in cumulum
coacervans, praeter Scheuchzerum,Buttnerum,& com¬
plures alios ftrenue impugnat & dififolvit Vir Clariffimus
mihique maxime colendus Petrus AfTalti, in Archi-Lycaeo
Romano Botanices Profefior celeberrimus , Amicus &
Fautor meus integerrimus , in eruditijfimis notis ad Michae -
lis Alercati Alet alio -thecam Vaticanam Armario p. pag: 220.

D D: Woodwardus, Scheuchzerus, Wolfardus,Biitt-
nerus, Mylius,Volckmannus,aliique magno numero Viri
Litteratillimi & Sagaciffimi, pleraque, fi non omnia pe-
trificata, Diluvii univerfalis reliquias, & communis Nau-

SPECIMEN PRIMUM.

29

fragii certa rudera efle, irrefragabilibus documentis often-
dere,non incafliim laborant. Cum enim apertis cata-
radis, laxata abyflo, didudis fontibus, mare & flumina ex
continuo denfiflimorum imbrium accurfu tranfiliiflent
littora , & orbem univerfum terribili inundatione fubmer-
fiflent, accedente vehementi ventorum impetu, fada efl:
ingens rerum confuflo & commixtio, ita ut innumera,
quae tellus antehac & continens fervabat, provolverentur
in maria, & quae fuo finu complexus eflet Oceanus, per
terreas regiones difpergerentur. Hinc contigit, ut ani¬
mantia , teftacea , cruflacea , vegetabilia , recedentibus non
fine ffuduum tumultu aquis, ingefta humo, aut monti¬
um faxorumque ftratis conlepulta , fucceflh temporis de¬
bito fale fuccoque lapidifico condita & tinda in faxeam
denique fubftantiam concreverint , quae tum praeteritis
temporibus effofla , tum noftra potiflimum aetate rerum
naturalium Audio florentiflima eruuntur.

Sententiam hanc, veritati naturalis hiftoriae, Religio¬
ni Chriftianae , & Sacrarum Scripturarum Oraculis maxi¬
me confentaneam , licet in petrificatis exoticis ambabus
ulnis ampledamur, ad dilucidandam tamen lapidum no-
ftrorum,qui finguli petrificatis accenferi non poflunt, ori¬
ginem ufui efle vix poteft.

D. Fridericus Lachmundus in Orychtographia Hi Ides hei-
menfi , <3t Joannes Bauhinus de' fontibus & Balneo admirabili
Bollenfi lib: 4. cum fequacibus fuis , quos Ludiones , Archae-
iftasque , mutuato ab opinione fua nomine, paffim ap¬
pellant , quidquid in Iconolithis mirabile & fpeciofum
confpexerint , id pulchris Naturae erroribus , vel Archaeo
per mundum inferiorem ab ipfo fui exordio diflufo adfcri-
bunt ; In hos non fine ftomacho invehitur Cl: Biittnerus
Coralhographi<£ jubterr aneor fol. 3. 4. $. profer tim paragrapho 7.
ubi in verba fequentia erumpit : Quafi vero Alajefaticus &
GravtJJimus Ejfentiator afluofiffimd caujarum ordinatione five

H dire-

k

30 LITHO GRAPHICE WIRCEBURGENSIS

direclione ordinis Naturalis nunquam non effectiva ludat ! fane
bic ordo five Archium, ac Spiritum mundi ffiive Naturam natu-
ratam, imo natur ant em fobrie dixeris , ab opero fi/Jima fapientijfi -
mi & feveriffimi Numinis Alente ac Voluntate unice dependet ,
nihil ex fe intendit , neque «%00(r intendere , dejlinare & efficere
poteft. Ideo quotquot lufuum in fimulatur Natura, tot imyutari
Directori GraviJJimo fciant & vereantur Affert ores , prffertm
qui Cbrtftiano Nomine fuperbiunt. Ita expoftulat Vir Erudi¬
tus. Nihilominus cum Cl: Bajero OrycbtograpkU Norica: cap:
f.fol.31. ftatuendum judico. Naturae Lufum in fenfu la¬
tiore fumptum e Genearcharum numero , quibus figurae
lapidum tribuuntur, non effe excludendum, quin tamen
Agens aliud extraordinarium a Deo Naturae Authore di-
ftin&um intelligatur, vel ftatuatur. Inveniuntur lapides,
qui, five fui generis figuram exhibeant, five aliorum cor¬
porum formas imitentur, minus tamen perfecte id prae-
ftant,fed aut mole, aut extenfione,aut notis chara&eri-
iticis aliis deficiunt, ita, ut e rebus, quibus utcunque affi-
milantur, ortum traxifie, nullatenus oftendi pofifit. Ho¬
rum texturam pi£turamve,cui alteri principio, quam Na¬
turae artificiose ludenti adfcribas ?

Celebrioribus hisce, ac jam vulgatis inter Eruditos
.. Lithographorum Sententiis , novam plane , eamque fin-
gularem & lapidibus Wirceburgenfibus unice accomoda-
tam fubjicio, quam Vir in varia re litteraria , ea maxime,
quae ad hiftoriam pertinet, longe verfatifiimus , <3c in eru¬
endis e Monte Franconico lapidibus noftris oculatus Te-
ftis ex monumentis hifloricis protulit. Ut enim penfita-
tis matura deliberatione omnibus, probe intellexit, foffi-
lia noftra ad nullam petrificatorum communium clafiem,
nec aliquam earum, quas pro opiniooum diverfitate retu¬
limus , caufarum efficientium reduci pofie, non, inquie-
bat. Naturae, fed Artis hoc opus eft, & quidem impiae ac
fuperftitiofae. Solebant enim Germani adhuc Ethnici plan¬
tarum. Arborum, Animalium, licet foediffimorum ima¬
gines

SPECIMEN PRIMUM.

31

gines rudi quantumvis manu frbi fculpere , easdemque
ceu facrum quoddam Palladium fecum fervare,& darrv
nabili cultu venerari : erant praeterea fuperftitiofae huic
impietati tanta pertinacia addidi, ut fimuiacra ejusmodi,
licet jam facro Fonte Chrifto initiati aegerrime dimitte¬
rent. Unde in Synodo Germanica Anno 742. fub Ca-
rolomanno Duce celebrata canone 5. ftatutum eft , ut
Epifcopi, auxilio & Authoritate Gravionis five Comitis,
qui Defenfor Ecclefiae ejus eft,fuffulti curam gererent,
ne P opulus Dei Paganias faciat , fed omnes jpurcitias abjiciat?
& rejfiuat &c. Idem Decretum eft in Synodo Liptinenft
Anno 743. fub eodem Carolomanno habita , canone 4.
his verbis : Decrevimus quoque , quod & Pater meus ante
proripiebat , ut qui paganas objerv at tones aliqua, in re fecerit ,
mulrietur , & damnetur quindecim [olidis. Epifcopi igitur
pro Paftorali folicitudine fuadebant fubjedis fidelibus,
aut Comitum Defenforum Authoritate & muldis inten¬
tatis urgebant ethnicae fuperftitionis reliquias , fimuiacra,
& fortes in loca deferta , <5c a confuetudine hominum
remota abjicere & aeterna oblivione fepelire. Talis
mons eft ifte , lapidum ad ritus paganos adhibitorum
tumulus , & infame receptaculum , ex quo aperta haec
abolitae fuperftitionis veftigia hodie effodiuntur. Hoc
Viri praecellentis judicium eft , cui aliud in lapides Wir-
ceburgenfes commentum ab Amico , in familiari collo¬
quio, animi potius, quam feriae difceptationis causa pro-
pofitum fuperaddo, qui fic arguebat :

Lux,ut fuppono,eft effluvium corpufculorum folarium,
quae cum naturae igneae fint , aerem ceu corpus liqui¬
dum & diaphanum pervadunt , fovent & illuminant :
fubftantia proinde corporea eft , forte non diftinda
a primigenia luce, quam ante folem 6t fidera creavit
Deus , imo ex qua folem & fidera poftmodum compe¬
git. Haec rerum omnium, in quas externe incidit, for¬
mas ac figuras induit, unde nafcuntur fpecies vifibiles,

H 2 quas

32 LITHOGRAPHI& WIRCEBURGENSIS

quas in Camera Obfcura , in Lucerna magica , in limpi¬
dae & tranquillae aquae cryflallo, quas in fpeculis ac ocu¬
lorum pupillis recipimus. Conceditur luci facultas ve¬
re admirabilis pingendi, repraefentandi,& effigiandi ima¬
gines corporum , quas fuperfufa induit , quidni di virtus
adiva quaedam & plaftica easdem , quibus modificata
eft , formas materiae aptae imprimendi ? Nota eft vis
radiorum folarium , in terram fubjedam agentium : no¬
tum eft Atmofphaeram innumerarum atomorum ele¬
mentarium , quarum plurimis vis quaedam effedrix in-
eft, colluvie impraegnatam, quae jundis cum luce viri¬
bus operantes tam varias infedorum , plantarum , quin
di ftellarum (nam fua nodibus, fereno aere, luna plena
vel crefcente lux eft) figuras, limofis, luteis , arenofis ac
mollibus faxis imprefifTent. Species profedo vifibiles
repentini objedi in oculos mulieris gravidae illapfae, mo¬
mento. Matre licet reludante, & attonita foetui impri¬
munt florum , fruduumque formas , quandoque mem¬
bra di artus belluarum. Si dicis forte, monftrofas has
in fcetibus tenellis notas non fola fpecierum ocularium,
fed plantafiae fimul di fensiis interni opera efformari :
Contra eft : haec ipfa fensus interni operatio a fpecie
imprefla ortum ducit : Cur reludantia di contrarius ni-
fus matris adionem fensus interni non impedit ? Cur
non detur Analogia quaedam inter uterum matris di
uterum terrae, quae communis omnium Parens eft, &
licet inanimis, concipiendis tamen ac gignendis foetibus
idonea ? Cur fubftantia aereae lucis fic modificata , di
foecundae telluris adivitati , accedente falium , feminii,
aut Panfpermiae regimine conjunda,hanc determinare,
imo adjuvare nequeat, ut infedi vel plantae figura in la¬
pide aut limo tradabili , poftea in lapidem indurefcente
efformetur ?

Hac ratione explicari pollet , cur in lapidibus qui¬
busdam monftrofae,& ex noftratibus ac peregrinis com-

pofitae

SPECIMEN PRIMUM: 3 3

politae , imagines quaedam fupra debitam a Natura ma¬
gnitudinem fpiflae & extenfae, tenuiores aliae, telae arane¬
arum tam groftae appareant? nimirum ex refra&ione,
diftorfione , confufione lucis fpecificae , ut fieri videmus
in fpeciebus,dum in ipeculum polygonum, cylindricum,
concavum , aut convexum incurrunt. Si lapides objicis
chara&eribus hebraicis infignitos , ad antiquum Hebraeo¬
rum lepulchretum altero teli ja£tu a monte hoc prodi-
giofo diffitum,& ante annos non ita multos, dum ju-
daei ex oppidis vicinis exturbarentur, disje&um confu¬
gio, ubi ex monumentis & infcriptionibus fepulchralibus
pro more gentis erigi folitis , incuba lux & chara&eres ,
& integra vocabula inducere , & alio pro extenfione fua
transferre didicerit. Ita fomnium fuum , ut ipfe nomi¬
nare voluit, Philofophicum expofuit, quod minime prae¬
termittendum cenfui,ut vel ex hoc pateat, quam fe tor¬
queant praeclara ingenia , ut verifimilem aliquam lapi¬
dum noftrorum figuratorum caufam & originem unde¬
cunque conquirant. Ego fingulas fumma obfervantia
veneror, nonnullis circa alias petrificatorum Ipecies fine
haefitatione affentior,id folum fequentibus capitibus de-
monftrare aggredior, tam infolitam efle lapidum noftro¬
rum indolem, ut opiniones, quas retuli, omnes docu¬
mentis & experimentis exploratiftimis ftabilitas ,
novitate fua eludant.

1

CAPUT

34

LITHOGRAPHI& WIRCEBURGENSIS

CAPUT QUARTUM.

Lapides figurati Wirceburgenfes non funt re¬
liquiae &c Veftigia Paganismi, adeoque fuper-
ftitiofae Ethnicorum Germanorum Arti nequeunt

adfcribi.

£fcio, quibus rationibus indudus Vir Erudi¬
tus , fibi aliisque perfuafum velit , Lapides
noftros fuperftitiofas effe Paganismi reliquias.
Quidquid enim vel in Synodo Liptinenfi,
cui Synodum Germanicam anno uno ci¬
tius celebratam addidimus , de Paganiis e
Neophytorum manibus extorquendis & extinguendis
ftatutum eft, minime convincit, foftiles Taxorum noftro-
rum imagines ex earum numero efte , quas Caroloman-
ni Pietas, & Virorum Apoftolicorum zelus abolere, & fi¬
delium oculis , animisque fubducere , unice cupiebant.
Infpiciamus utriusque Synodi Canones fideli manu ex¬
cerptos , quorum V. in Synodo Germanica ita habet :
Decrevimus quoq ; , ut fecundum Canone s , unus quis q; Epifcopus in
fiiaParochia folicitudinem gerat , adjuvante Gravione, qui Defen-
for Ecclefu ejus eft , ut Populus Dei Paganias non faciat, fed omnes
ftnircitias abjiciat , & reftuat , five profana facrificia mortuorum ,
five fortilegos & divinos five phylacteria & auguria ,five incan¬
tationes ,five hoftias immolatitias , quas ftulti homines juxta £c-
clefias ritu pagano faciunt , fub nomine Sanci orum Martyrum Q
Confeftorum 3 Deum & Sanctos fuos ad iracundiam provocantes ,
five illos f acri lego s ignes, quos nedfratres ( Nodfyr vel Nodfeyer)
vocant , five omnes , quacunque funt paganorum obfervationes
diligenter prohibeant : In Synodo vero Liptinenfi, Canonis
IV. haec verba funt : Decrevimus quoque, quod & Pater me¬
us ante praecipiebat > ut > qui paganas obfervationes aliqua in re

fecerit ,

SPECIMEN PRIMUM.

3?

fecerit , mulcletur & damnetur xv. f oli dis . Huic e monu¬
mentis Paderbornenfibus fubjungitur indiculus fuperfti-
tionum five Paganiarum triginta prohibitarum, quas fin-
gulas,fi cum praecitatis Canonibus attente confideres , ad
nullam earum cladem lapides noftros reduci polle depre¬
hendes : Non ad Sacrificia five boftias immolatitias , cum
nec Idolorum , nec, quibus ifta colebantur, vi&imarum
vices fubierint : quis enim lapides pro facrificiis oblatos,
aut expreffas animantium imagines , hoftiarum loco im¬
molatas obfervavit? Non ad auguria , divinationes , for-
tilegia aut incantationes : Refutator Domini Van Dale,
ac Defenlbris hujus. Domini Fontenelle, longe alios va¬
ticiniorum, auguriorum, divinationumque ritus ex Eth¬
nicis Chriltiamsque vetuftiffimis Scriptoribus allegat, in
lib: de filentio Oraculorum , nulla fimilium fuperftitiofo-
rum lapidum faCta mentione : Non ad phylacteria five
ligaturas : Quis enim faxa ligaturis aut philaCteriis adnu-
meret ? Quis fcrupea hac faxorum congerie fafcias ac fub-
ligacula vel farta, vel gemmarum loco diftin£ta& exorna¬
ta fuiffe credat ? Quae de tempellatibus, cornibus, & coch¬
leis ibidem vetita funt , itidem nihil commune habent,
cum tanta infeCtorum omnis generis varietate, quae tum
in tabella praelenti,tum in fequentibus exprelfa dedimus.
De Amuletis Ethnicorum laudatae Synodi , vel Pagania¬
rum catalogus , altum filent, nec molis tantae, tamque
informis lapides appendi collis infantium contra incan¬
tationes , aut fafcinum poterant , nifi fuffocare parvulos
& opprimere, appenfo ex annulis aut catenulis, quarum
nec veftigium rudis figura lapidum gerit, non exigui pon¬
deris faxo parentes impii voluifient. Si haec barbarae &
imperitae gentis Idola fuilfe contendas , fateor equidem
non barbaris modo incultisque nationibus, fed & Graecis
iEgyptiisque , & , qui Gentium omnium fuperftitiones
imitabantur , Romanis belluas quoque , <St ferarum im-
maniffimas Deorum loco habitas cultasque fuilfe. Ve¬
rum quis gryllos , araneas , lumbricos , teftudines , & II

1 2 quae

3 6 LITHOGRAPHIiE WIRCEBURGENSIS.

quae alia funt , viventis naturae ejectamenta , aris impo-
fita > & inaudita hadenus apotheofi donata fuiffe me¬
minit ?

Et vero Scriptorum Franconicorum de paganiis in
unum montem confepultis filentium pro difertiflimo no¬
bis teftimonio eft, nihil ex praefcripto laudatarum Syno¬
dorum contigiffe , quod novilHmae hujus opinionis
Author intendit. Refert quidem Ms: Herbipolenfe
Chronicon fuperflites fuiffe ex veteri Gentilismo Palladis
& Martis flatuas Graeco more & habitu expreffas, eas-
que in gradibus ad Porticum Ecclefiae Cathedralis , qui
locus hodie vulgo jUt ©tefcett dicitur, ornatus aut anti¬
quitatis confervandae causa expofitas , demum in proflu¬
entem Moenum, ad abluendam omnem prifcae impieta¬
tis memoriam abjcdas fuiffe : nullius autem alterius eth¬
nicae fculpturae vel abolitae , vel confervatae mentionem
facit.

Alluebat Wirceburgum Moenus temporibus S. Boni-
facii,S.Burchardi, aliorumque Praefulum <3c Apoftolorum
Franconiae noftrae, profundo fatis alveo, in hunc demer¬
gi , aut flammis abfumi poterant infames illae Ethnicismi
reliquiae, quas Chriftianis indigenis vel Epifcoporum ze¬
lus, vel didatae a Ducibus Francorum muldae timor fub-
duxit. Cur in montem potius congeftae fint, facili ac-
ceffu omnibus obvium , & viae regiae ad Moeni ripam
proxime contiguum ? Ad loca deferta , ad abditos fyl-
varum denfiflimarum , quibus Patria noftra hodiedum
undique vallatur, receffus, ad inhofpita Franconiae Borea-
lis faxa , ad antra fubterranea amandari debuerant illae,
de quibns Synodi loquuntur. Spurcitiae, fi puritati Reli¬
gionis confultum volebant foliciti Antiftites, non vero ad
montem, locumque in oculis omnium deportari, unde a
populo, fub id tempus ad avitas fuperftitiones adhuc val¬
de proclivi nodurno furto repeti , & tanto periculofius,
quo cautius occultiusque poterant retineri.

Adhaec

SPECIMEN PRIMUM.

37

Adhaec ea tempeftate non fola Herbipolis , aut ager
Wirceburgenfis indigenis habitatus erat. Numerabat
Franconia frequentes pagos & oppida divifa in Parochias,
quorum incolae in pietate, moribusq; Chriftianis inftrue-
bantur : nullibi tamen tot faeculorum intervallo , inter
continuas agrorum vinearumq; culturas, inter fylvarum
excifarum latebras , vel unicum extirpatae fuperftitionis
veftigium occurrit. Quod de Franconia idem pari jure
dixerim de Bojoaria, Thuringia , Hahia, Saxonia , quae
omnes ampliffimae Provinciae latum Apoftolicis labori¬
bus campum S. Bonifacio ejusque fociis aperuerunt. Ex-
fcindebantur luci, evertebantur Idolorum delubra & fana.
Idola igni eremabantur , nihilque praetermiftum fuit, quo
omnis priftinae fuperflitionis recordatio e cogitationibus
& alpedu hominum evelleretur. Suffulciebant Chriftia-
niflimorum Francorum Principum ftudia Sandorum Prae-
fulum induftriam,qui non minore ac olim Conftantinus
& Theodofius Magnus in Oriente fecerant, induftria co¬
natuque Franciam orientalem , quacunque versus pate¬
bat , Ethnicorum fpurcis erroribus liberam expurgatam-
que cupiebant. An nullibi in memoratis Provinciis Pa-
ganiae Neophytis fublatae, in aliquem terrae cumulum tu¬
mulumque congeitae,poftrema hac aetate noftra detedas
& cognitae fuerunt ? Nemo ex omni Virorum Littera¬
torum numero, qui laudatarum Regionum terras ad vif
cera usque ingenti folertia fcrutati funt, & plura Naturae
petrificae miracula in lucem produda dodiffimis com¬
mentariis ediderunt, nemo, inquam, eft, cui in mentem
venerit, ea Paganiis aut fuperflitiofis extirpati Gentilismi
monumentis accenfere. Infpicite , fi lubet , relatum cap. i .
Lithographorum folertifllmorum Catalogum, Argumen¬
ta fcriptionis,ipsosque Commentarios evolvite, ne unum
ex omnibus reperire eft, qui Paganismo extindo figuras
hujusmodi exoticas adfcribat. Quanquam. & nullus mi¬
hi, aliisque Lithophilis vifus, ledusque fit, qui in fimiles
noftratibus lapides poft inveftigationem quantumvis fe-

K dulam

40 LITHOGRAPHIiE WIRCEBURGENSIS

v Z - ' *

incolas prolcriptos expulsosquc viderunt. Nullus autem
eorum meminit epitaphiorum in alterum montem pro¬
funda & praecipiti valle feparatum, aut imbrium frequen¬
tia devedorum , aut vinicolarum opera translatorum.
Grandiora faxa funt,quae pro epitaphiis Hebraei adhibent,
defundorum & familiarium nominibus geftisque particu¬
laribus infcripta : Lapides noltri eam magnitudinem ne
latum unguem excedunt, in qua ad amuffim delineatos
& aeri incifos dedimus, lapilli potius & informes rupium
aut faxorum particulae, in quibus praeter ea, quae Deum
concernunt, nec nominis proprii, nec fadorum particula¬
rium , aut anni temporisque Chronologicum veftigium ,
Viri linguae facrae periti ac Rabbini Dodillimi hac de re
confulti obfervaverunt. Quam vehementer judaei poft ul¬
timum Hierololymorum excidium ab omni Idololatriae
umbra abhorreant, & vel ideo fculptas pidasque rerum
creatarum imagines averlentur, neminem latere poteft.
Inveniuntur nihilominus in hoc ipfo Lithophylacio noltro
Cornua Ammonis, Pedunculi, nota ignotaque animalcula
charaderibus Hebraicis, facrisque Dei Nominibus infigni-
ta,cum reliqua infedorum lexcentorum farragine, de qui¬
bus egimus. An credere fas eft,hsec ledae judaicae arte-
fada fuifTe, ad mortuorum fuorum fepulchra exornanda
memoriamque ad pofteros cum immortali fuperftitionis
contra legem avitam patratae & promeritae execrationis
nota propagandam?

Liceat itaque cum bona Hiftoricorum venia, & lin¬
gulari , qua ipforum Eruditionem fufpicimus , obfervan-
tia ab opinione Eorum recedere , Natalesque Lapidum
Noftrorum, nec ac Paganifmi, nec a Judaifmi in coe¬
meterio fuperftitis monumentis ac reliquiis

jdcrivare.

ri v Suoq hx;b' m tl . ’ m»r . J ?p r ' •

CAPUT

i • *

SPECIMEN PRIMUM.

4i

G£^zeQ<^>G&^>:eO^>( 3&S>QSxS>QG^ Q9^G5^G0<S>:GGxS)QQ<S>QQ<S>

CAPUT QUINTUM.

Ingeniofum Commentum eft, quae de Virtute
Lucis plaftica Lapidum noftrorum forma-
trice nonnemini in familiari colloquio placuit

fufpicari.

Ommentum appello ex ipfis Viri mihi ami-
ciffimi verbis , quibus opinionem non tam
fuam,quam conceptum Philofophico-Poe-
ticum expreffit. Cur enim, inquiebat, mi¬
hi licitum non fit in argumento tam ob-
fcuro,tam inter Litteratos controverfo Ide¬
am aliquam effingere , fi non e puteo veritatis , faltem
non e concavo aut montibus Lunae, aut cerebro Plato¬
nis, fed ex Naturae fontibus hauftam. Fuerunt apud Li-
bavium Lib. $. de Bituminibus , qui lapidum pidorum &
figuratorum artifices , Genios fubterraneos dixerunt , quo¬
rum opera ad fulciendam in hominum credulorum ani¬
mis fuperffitionem formentur. Fuerunt alii qui caver¬
nas , ex quibus omnis generis petrificata animalcula effo¬
diuntur, fandis olim Anachoretis habitatas referunt, quos
rerum divinarum contemplationi immerfos , ab omni
hominum commercio abftrados , variis infeftationibus
in fando otio turbare, inanibus terriculamentis percelle¬
re, & immiffis infedorum turpiffimorum & venenato¬
rum turmis e facris illis receffibus expulfos in mundi
confpedum, priftinamque focietatem hominum revoca¬
re, mali Daemones tentarint : Sed Viros Divino praefi-
dio tedos , folo falvificae Crucis figno abegiffe infidiatores
peffimos , & quidquid ftygiis eorum artibus animalcu-
lorum addudum fuerat , in folidiffima faxa convertiffe ,
quae hodiedum ad perennem miraculi memoriam ex
fubterraneis hifce cellis eruantur. Ita ad fuperos infe-

L rosque

42 LITHOGRAPHIiE WIRCEBURGENSIS

rosque provocant pii Philofophi , ne in re incerta, & ex¬
plicatu difficili nihil omnino dixiffe videantur. Lux
praeplacuit ofori tenebrarum , Fautori meo , cui pro il-
luflribus terrei & obfcuri partus natalibus inter aureos fe-
renosq; folis radiantis lumenq; fpargentis efFedus feliciter
repertis plurimum obftridus e(fem,fi de lapidibus filios
Lucis fufcitare potuiflet. Induit lux tranfeuntes rerum
omnium vifibilium imagines , easque vel in fpeculis ocu-
fisque viventium depingit, vel vitris opticis, camerisque
oblcuris receptas, in tabulam aut parietem candidum
ita refledit , ut pari , qua fiunt , celeritate evanefcant.
Quandonam colore indelebili , novus hic artifex ita
pidoriam exercuit, ut vel umbram altius fubjedae ma¬
teriae imprefifam relinqueret? Innumera ubivis locorum
edet Iconolithotum multitudo , nec infedorum tan¬
tum , fed praeftantiffimorum ex omni Naturae regno
corporum , urbium , arcium , nemorum , vinearum , ac
denique eundorum , quae fub fole funt , edypa , fi pro-
thea lux, uti fingulorum formas induit, fic fixa reverbe-
ratione effigiaret. Quis Cometas finxit in lapide , raro
<3t totius quandoque faeculi intervallo non confpicuos,
praetermiffis (lellarum quotidie Hemifphaerio noftro illu-
cefcentium formis ? Expofita foli meridiano cera lique-
fcit,fed ut fuit, informis, manet. Quid nive recipiendis
imprellionibus aptius, quid tradabilius? Lucem illa fe-
reno coelo admittit, undequaque reflexam & incidentem,
fed fine graphicis fpecierum notis. An unius Franconiae
noftrae collis glebam parit caeteris Europae plagis inco¬
gnitam , & recipiendis prodigiofis effedibus idoneam ?
Quam novum & infolens connubium , lucem inter (Sc
dementares atomos per aerem difperfos excogitat, quo¬
rum conjundis viribus admirandi in duritie fu a forma¬
ta partus progignantur? Quam lux ab elementis, aut
ab utrisque terra fcecunditatem fortitur,ut in lapide gryl¬
lum , mufeam , lacertam , aut quodcunque aliud infe-
dum generet, aut in illud faxeam glebae luteae, arenofae.

SPECIMEN PRIMUM.

41

vel margaceae materiem transformet. An tacite in Luh
dii opinionem inclinat, & quae ille vaporibus, hic luci
commifcet femina, cujus ope & inferantur terrae, & for¬
mas nativas induant ? Analogia inter maternum ute¬
rum & finum terrae hic maxime, ut omnis comparatio,
claudicat. An inanimi terrae globo vfm tantam acti¬
vam tribuas, quam Principio vitali in matre praegnante
merito adjudicant Phyfici , fed modum operandi fubita-
neum, <3t ordinatae naturalis corporis fymmetriae adver-
fantem necdum dilucide citra multorum dubitationem
expofuerunt. Fiunt monftra , aut bene formato foetui
naevi materni imprimuntur, non folo tamen fpecierum
vifibilium ex obje&o terrifico, aut infolito , conceptu ,
fed & ta&u , auditu , imo guftu quandoque. Quid luci
cum auditu vel tadfcu, quid terrae emortuae cum fenfibus
commune eft? Lux fola corpora diaphana & perlu-
ftria penetrat : denfbrum autem & opacorum , quale
terra eft , externam folummodo faciem radit , non per¬
meat , non ambit , non circumfunditur , tunc potifti-
mum dum alteri corpori folido inftrata incumbunt.
Qua igitur via ad trium, quatuor, imo plurium cubito¬
rum altitudinem terreos aggeres pervadit lux, quo juxta
multorum opinionem folaris aegre calor diffunditur , ut
fpecies propaget , & forte ad glebae mollioris tabulam
allifas, cum imagine figat ? Imo non fola impreffione,
fed opere, ui ita loquar, tornatili, concham numeris om¬
nibus abfolutam , non rudi luto inhaerentem, fed quaqua
versum continuato artificio eleganter fpe&abilem relin¬
quat? Videatur Tabula II. ubi lit: A. prorfam lapidis fi¬
gurati faciem, lit: B. averfam indicat.

Hac una reflexione corruit , quidquid de fpecierum
confufione, permixtione, diversa reflexione, ceu defe&u-
ofarum imaginum monftrosa causa comminifcitur.
Fruftra quoque chara&erum aut vocabulorum hebrai-
corum ideas ex Hebraeorum fepulchralibus monumentis

L 2 advocat.

44 LITHOGRAPHIff, WIRCEBURGENSIS.

advocat , ac in lapides vehiculo lucis adducit ; Si Ju¬
daicorum fepulchrorum infcriptionibus debentur tam di-
ferta Divinas Majeftatis, Meffiae, Spiritusq; Divini elogia,
quod merito cap.praeced.in dubium vocavimus, cur vites,
fepes , arbores , erecta Sanftorum per vineas trophaea &
columnae , non minus , imo patentius luci expofita in
lapidibus noftris locum minime inveniunt ? Cur digni¬
or Hebraismus vifus eit, cujus in monte hoc relinquere¬
tur in faxea effigie veftigium, prae pluribus aliis, quae de-
fultorio pede tranfiliiffe , & neglexiffe non fine delectu
lux exiftimabitur ?

Denique in vitri encauftici finum colligi cum ra¬
diis Polaribus lux ipfa poteft , <3t in flammas Archime-
daeo artificio, ad hoftilis claffis incendium diffundi po¬
teft : Idem fi de fpecierum propagatione & per virtu¬
tem Lucis graphicam impreffione experimento irrefra¬
gabili monftrari poffet, illuftrem lapidibus noftris
originem cum plaufu gratularemur.

CAPUT

SPECIMEN PRIMUM.

45

CAPUT SEXTUM.

Seminium teftaceorum 8c animantium marino¬
rum vaporibus ab Oceano afcendentibus im-

mixtum, & cum pluviis in terras difperfum, non eft
origo Lapidum noftrorum Wirceburgenfium.

Duardus Luidius,Vir DodifUmus & laborio-
fillimus , quo ipfum elogio Cl: Biittnerus
Coralliograph: fubter: cap : i. §. 1 7. merito hono¬
rat , fyltema fuum de foflilium marinorum
origine, de quo fupra cap: 3 . egimus , fubti-
mide refert epift. 6. ad D. Joannem Rajum,tot tantaque
argumenta in contrarium libi ipfi opponit, oppofita adeo
leviter ac perfunctorie folvit , ant tranfilit , ut non alio
melius telo , quam proprio Authoris , paradoxam hanc
fententiam confici polle exiltimem.

Quis enim femina tam longo per aera traCtu cir¬
cumvecta, in matricem denique, genefi & nativo eorum
incremento propriam aut proportionatam deportari di¬
xerit ? Quo duce, qua via, quo impetu duriOimis faxis
infunduntur ? Quo artificio in tenuilTimos deniorum
lapidum poros , patefa&o aditu fefe .inlinuant ? Aut 11
virtute quadam magnetica attra&a imbibitaque recipi¬
antur , unde'nam obfecro augmentum lumunt figurae fuae
lpecificae obtinendae & abfolvendae , ab Authore Naturae
determinatum ? Qua celeritate & frequentia non in
Britanniam folum , mari undique circumfufam , led in
mediterraneas quoque Germaniae interioris & a pelago
remotioris plagas transferuntur ? Cur partus marini
non pahim reperiuntur obvii , cum vapores leminio
gravidi , & in pluvias refoluti quaquaversum fe effun-

M dant?

46 LITHOGRAPHIiE WIRCEBURGENSIS

dant ? Cur alicubi corpora effodiuntur integra , alibi
particulae & fragmenta tantum & imperfeda marino¬
rum animantium, teffaceorum aut~ vegetabilium rudi¬
menta ? Si femina illa ( ut ex Dodiffimo Affalto argue¬
re licet ) terrae rupiumque penetralibus immiffa ita ibi
foveri poffe exiftimet Luidius , ut animalcula edant , ut
edita & exclufa ibidem nutriantur, crefcant, vivant, per¬
ficiantur, quis non videt haec a conflanti rerum natura¬
lium ferie ac ordine a fummo mundi Opifice inftituto
plurimum abhorrere & aliena effe ? Quis unquam m ma¬
ri avem iis , qua: in aere degunt , jimilem ortam obfervavit ,
aut animal formam quadrupedis , veluti equi , aut leonis &c. ad
amujjim referens ,* /lut quis volantes m aere pi/ces confiexit ,
aut abfolutam perfeci dm que avem vel pifcem , vel quadrupe¬
dem ex flirpibus germinare animadvertit ? Haec ac fimilia
evenire minime poffunt,quin immutabilis Naturae ordo
perturbetur, quod dicere aut credere abfurdum foret ac
ridiculum : Multo magis abfonum erit , contendere cx
intimis terrae rupiumque vifceribus a femine per pluvias
illuc delato , gigni lapideos pifces , conchylia , omnium-
que pene aquatilium genera, adeo veris animalibus eo-
rumque partibus fimilia, ut motu folum ac vita inter fe
diftent. Cum enim varia fit internorum organorum ftruclu-
ra , ac varia humorum crafis , pro vario animalium aut jlirpi-
um genere , hinc fit , ut tantum ab fit , ut qualibet eisdem nutri¬
antur , adole fiant , & conferventur , ut potius fape fpius , qu<e
unum fummopere recreant , aliud Udant ac perimant : Quam-
obrem , qua planta: in montibus late proveniunt , in oris mari¬
timis contabefiunt , (3 e converfo , qua: locis palujlnbus turgent ,
in apricis ac ficcis arefiunt , ac fic de fingulis : Idem quoque in
animalium genere ob fervatur , ut alia aliis cibis , locis , tempori¬
bus aliis que circumfl antiis delectentur , juventur que.

Ex quibus porro concludit Vir perfpicacifTimus ,
pifces , conchylia , teflacea , cruftacea , aliaque hujuscemo¬
di in mari orta, fi in femine alio transferantur, neceffe

fore,

SPECIMEN PRIMUM. 47

fote, ut corrumpantur & intereant, cum fieri nequeat, ut
methodo ab Authore Naturae dedinatae ubiq; conveniens
fomentum * nutrimentum, & fubfequens ex eo incremen¬
tum nancifcantur. Quin potius rationi confentaneum
eft , fi femina hujuscemodi in lapidum aliorumque fof
filium fodinas illabantur, ea a corrofivis mineralium fa-
libus erodi ac diffolvi , aut a lapidea vel metallica ma¬
teria circumfufa ita opprimi , ut nec augmentum cape¬
re, vel dilatari pofllnt.

Quae de integris animantibus eadem de fingulis eo¬
rum partibus feparatim inventis laudatus Author dide-
rit. Repugnat enim praefixo rerum naturalium ordini
& manifeftae experientiae. Quis enim , inquit 1. c. avium
glumas feorfim ab ipfis , quis leonum jubas , aut Elephanti probo -
jctdem , vel boum palearia, vel aprorum dentes, ab ipfis anima -
libus fep aratos gigni, aut frucius , femina , cortices , vel folia ab
ipfis plantis remota crefcere obfervavit ?

Non immoror ulteriori examini hujus fabellae (dc
Luidianam hypothefin Buttnerus nominat) id folum aP
Iero, ut ut vera edent, quae Do&idimus Anglus de Ori¬
gine i Sio/uoQQa v lapidum ingeniose excogitavit , ea lapidi¬
bus noftris minime poffe applicari.

Reperiuntur in monte noftro praeter recenfita in
proemio ac tabellis expreffa infe&orum fimulachra, quam
plurimae aliae Zoolithorum & Lithophytorum fpecies,
quemadmodum ex fequentibus fpeciminibus noftris pa¬
tebit. Has vere marinas ede , ejusde^que plane formae,
texturae , foliditatis ac perfe&ionis cum iis , quas C1 :
Scheuchzerus cum fequacibus fuis reliquiis diluvianis ac-
cenfet , pifcium teftaceorumque marinorum exactiftima
expreffio , armaturae fuperftites , membrorum partium¬
que articuli , fucci petrifici adhaerentes madae,& ipfa la¬
pidum durities , quae diluvianis inede folet , pyriten non
raro adaequans ac filicem fuperans , ad oculum demon-
ftrant. M 2 Horum

4a, LITHOGR APHIiE WIRCEBURGENSIS

Horum ortum Luidius utique feminio cum vapo¬
ribus & pluviis in uterum terrae illapfo adfcribet. Ve¬
rum longe ab his difcrepant lapides caeteri , de quibus
quaeftio eft , licet & horum multi marinorum infe&o-
rum & teftaceorum figuram non inconcinne imitentur;
Molles funt , fragiles , a priorum elegantia multum re¬
moti, nulla articulorum compage, nullo ftruCturae inte¬
rioris indicio fpedabiles. Cur femen ejusdem plane in-
feCti & animantis, eidem homogeneae glebae injectum,
eodem in loco fub eodem coelo & fole cum tanto for¬
matorum effeCtuum difcrimine operatur ?

Luidio de marinorum & teftaceorum origine fi non
unicus , faltem praecipuus fermo eft , hinc eorum nata¬
les e mari petit. Lapides noftri < SlOfOQOl y lumbricos , la¬
certas, vefpas , gryllos , mufcas, bufones, ranas, fcorpio-
nes, aves quoque & plantas cum floribus exhibent, quo¬
rum femina non mari Britannico, fed forte vaporibus e
terra ejusmodi animantium aut vegetabilium patria ex¬
urgentibus, eademq; fecum elevantibus debemus : quod
poftremum neceffario dicendum eft , ut fyftema Luidia-
num, marina folummodo refpiciens ad lapidum noftro-
rum genefin poffit applicari. Sed, cur cum iisdem va¬
poribus & exhalationibus terreis non pari motu attollun¬
tur, & cum relabentibus pluviis humo illabuntur, ma¬
jorum & perfeCtiorum animalium , five altilium , five
ferarum in fylvis aut morticiniorum caveis putrefacto¬
rum femina ? Si eodem modo fursum deorsumque
cum infeCtorum (permaticis effluviis feruntur , cur nul¬
libi haec matricem, cunasque fibi congruas reperiant, in
quibus cervum, vitulum, aprum, petrefaCtum offendere
liceat, uti cancrum bufonem, aut erucam? "Cur gleba
montis noftri tam foecunda prae aliis eft , ut animantes
non membratim infraCtas , aut earum partes tantum
aliquas, fed fere femper omnes integras, ac ut plurimum
fecundum definitam fibi a Natura magnitudinem abfo-

lutas

SPECIMEN PRIMUM.

49

lutas edat ? An hunc in locum liberaliores pluviae non
membrorum tantum partiumque aliquarum, fed inte¬
gri animantis collecta , minime'que diminuta aut divifa
femina deponunt? Cur animalcula <3c vegetabilia , licet
integra & abfoluta , non tamen folitaria , & a matrice
fua exclufa procedunt, fed quali dimidia fui parte lapi¬
dibus immerfa, imo cum faxis continua & indivifa,in
externa folum fuperficie protuberant , reliqua ac infe¬
riore corpufculorum bafi unam cum fubftrata materia
informem maffam conftituunt ? An feminis, an matri¬
cis in elaborando foetu a&iva foecunditas deficit? Cur
vicini vitiferi colles , aliique Wirceburgo adjacentes , a
me curiose luftrati,& ex eadem cum monte noftro Li-
thophoro terra lutosa , arenosa , margacea compofiti ,
iisdem imbribus feminum imbibitorum feracibus per-
fufi fimiles partus non producunt? Si non omnis fert
omnia tellus , cur eadem faltem iisde'mque caulis ac
principiis adjuta eosdem effedus non parit ? Quis va¬
por glebae Franconicae conchae marinae femen , quis ei¬
dem conchae bufonis femen conjunctione tam mirabili
intulit , ut uno eodemque partu lapis luteus aut calca¬
rius inclufum bencque formatum Pe&initi bufonem eni¬
teretur ?

Mitto haec aliaque complura lapidibus noftris Idio-
morphis propria & fpecialia , quae in fequens caput re¬
jicio ; Id folum feminalis hypothefis Authorcm con-
fultum velim, an fua Soli, Lunae, Stellisque caeteris ineft
foecunditas ? An femine propagantur , quod nefcio ,
quo cafu , forte ex Luidiana putrefcentium ftellarum
mucedine ex aethere in montem noftrum praeceps ,
amifsa natura ignea , in faxeos aflerifcos , Cometas , So¬
lem & Lunam degenerarit ? Rifum teneatis Amici !
Tunc nimirum terra feret ftellas , fimili cum Animan¬
tibus & vegetabilibus propagine natas, cum coelum
findetur aratro. Dic , praeterea , & eris mihi magnus

N Apollo,

$0 LITHOGRAPHI& WIRCEBURGENSIS.

Apollo, dic quibus in terris nafcantur Nomina Sum¬
mi Numinis infcripti lapides, quos Litteratos appellant
Lithographi , facrae linguae chara&eribus elegantiflime
notati ? An Artis , an Naturas ludentis , aut per fe¬
mina operantis, aut falium in figuras chara&eriffcicas fe¬
le diftorquentium opus funt ?

Deficit hic profe&o hypothefis Cl: Luidii , &
quisquis primi hujus Ipeciminis noftri Tabellam ter¬
tiam accuratius infpexerit, aliam Iconolithorum exhi¬
bitorum originem, ex aliis principiis petendam
nobifcum judicabit.

CAPUT

SPECIMEN PRIMUM.

CAPUT SEPTIMUM.

Semen in emortuis corporibus relictum, aut in

putrefactorum mucedine fuperlles,ac per fub-
terraneos meatus & faxorum fiffuras diftributum cum vi
fua plaftica , vel aura feminali a fpiritu lapidifico ad¬
juta, non eft caufa formatrix Iconolithorum
Wirceburgenfium.

\Uemadmodum Luidius Zoolithorum & Li-
thophytorum marinorum femina ex ocea-
no per vapores in pluviam refolutos , fic
eadem provehentibus undis per fubterra-
neos meatus in continentem deducit Cl:
Langius , per fiffuras petrarum & fodinarum finus diftri-
buit , imo ad ipfam terrae fuperficiem in altiffimos
montes propellit, ibide'mque ad faxi figurati genefin Ma-
gnetifmo, aura plaftica vel feminali , fpiritu petrifico fup-
petias ferentibus, aut, fi ita dicere licet, obftetricantibus,
bclluam,vel plantam lapideam in lucem protrahit. Im¬
pugnatur haec hypothefis iisdem argumentis, quibus prae-
ftantitfimi Lithographi,Scheuchzerus,caeteriq; oculatiflimi
Viri Luidianam non multum abfimilem convellunt. Ho¬
rum praecipua paulo ante ex Celeberrimi Aftalti notis ad Ar¬
marium nonum Metallo -thec<eVatican<e cap:2. pag.220. excerpfi-
mus,quae fufius relata ab Authore ibi invenies. Non pof
fum tamen etiam hoc loco mirari ingentem virtutem
Aurae plafticae,vei Potentiae feminalis, quam fingulis ani¬
mantium ovulis,ex quibus pleraque, ac ipfas plantas nafci
ftatuit,inefte,& per omnes eorum partes expanfam com-
minifcitur cap: 1. de Origine lapid: figurat: pag: 42. Hanc, ut ex
mente Luidii Langiique refert laudatus Aftaltus /. c. fingu¬
lis corporibus inejfe exijhmant , qu<e ve luti quadam fu fceptd pro¬
vincia ovulorum fluida impellat , tubulos patefaciat, ac nutrimen -

N 2 tum

52 LITHOGRAPHIjE wirceburgensis

tum aptum extrinfeciis adveniens [eligat , admittat , ac per omnes
partes appofite diflribuat : quo fieri poffe extftimant , ut dicla ovu -
la non magis intra maris undas , quam inter margam , arenam , (3
faxajufcepto convenienti alimento falmo nitrofo , quo diEla loca fca-
tere affirmant, ad eorum nutr itionem apto , augeri, atque in per -
f eidam animalis figuram adolejcere ,tum ob vim plajhcam omnia
diffonentem ,tum ob congruentem ovulorum ftrucl uram, tum ob
alimenti particulas facile aptis partibus adhaerentes. Quam llu-
penda facultas Aurae formatricis ! Quae animae locum ob¬
tinens, non folam viventium in fe ideam continet, fed ean¬
dem velut Architeda, & Artifex operis in rudem materiam
inducit. Nova haec metem pfychofis ed, Pythagorica mirabi¬
lior, quod haec animam fpiritumq; ad corpus jam forma¬
tum in meritorum poenam vel praemium releget, illa vero
aetheream animulam ovulo infitam,& faxeo terreove du-
riffimo carceri inclufam , fuum fibi domicilium ex adfciti-
tia eaque peregrina materia fabricare affirmet.

Aura haec feminalis & pladica utiq; corporea ed,& ita
in partes divifibilis, ut neutiquam fit tota in toto,& tota
in qualibet parte ovuli aut feminis corporei. An omnes
Aurae hujus mirificae partes tanta virtute pollent, ut fingu-
lae,plantae aut animali integro efformando fufficiant ? An
lingulis corpufculi animandi articulis, membris, partibusq;,
figura, fitu, qualitate inter fe diffidentibus fpecifica aurae
pladicae pars praefidet, cujus facultas ultra determinatam
hanc foetus infoliti druduram ad alias fe non extendat ?
Si primum aderis, cur dentes Lamiae pifcis, vel lic didae
Gioffopetrae , acephala plerumq; AmmonisCornua , fpinae
aut pinnae pifcium, folia line ramis & dipite, trunci line
radicibus, fine arbore frudus reperiuntur ? An coepti labo¬
ris pertaefa ignava opifex ab opere deditit ? An matrix
congrua, & fuccus alimentitius proprius defecit pro reli¬
quis inchoati portenti artubus? Cur dentem, linguam,
folium aut frudum perfecit potius, aut pro Architedurae
fuae exordio delegit formatrix Potentia, prae capite,maxilla,

arbore.

SPECIMEN PRIMUM.

St

arbore, aut radicibus? Si fecundum affirmas cum Cl:
Langio 1: c: cap: i. pag: 37. ita differente : Aura feminalis
non in omnibus corporis viventis partibus eadem efl , licet per
omnes <e qualiter (it diffufa, nam probabiliter a Deo cuilibet parti
peculians aura feminalis indita efl .mediante cujus vi plafticd, na¬
turalis ejus fubflantia ac determinata ftruclura ex Jucco nutri¬
tio per accretionem augetur , per nutr itionem vero confervatur ,
quo fit , ut in animalibus v:g:Juccus nutritius in carne carni fm
ojfe offi.in membram membranee, in glandula glanduU, in f angui¬
ne (anguini affimiletur , in vegetabilibus autem in radice radici ,
in caule cauli, in flore flori &c. hac femper lege, ut cujus libet par¬
tis tam interna naturali (Iruclurd, quam externa forma in omni¬
bus ad amvffim fecundum innatam propru natura: exigentiam
progignatur &c. Haec ille,quafi defumpta a partialibus pe¬
ripateticorum formis, vel aliorum fermentis particulari¬
bus metaphora, de Aura feminali in fingulis partibus vir¬
tutem heterogeneam exerente. Verum quo cafu,quave
fortuna contigit, ut in montem noftrum tot aurae femina¬
lis particulae cum ovulis & femine conjun£tae,nullaq; vel
aeris, vel ventorum, vel aquarum per occultos telluris ca¬
nales irrumpentium violentia feparatae ac disjun&ae illap-
fae fint,& in fingulis ejusdem montis hiatibus ac cavernis,
tot,iisdemq; diverfis in iis delitefcentibus materiis, & lapi¬
dibus arenofis,lutofis, limofis & calcariis imo filiceis &
marmoreis cunas matricemque, cum fucco nutritio tam
accomodam , & in adventum coloniarum & hofpitum
exoticarum ex provida Naturae folicitudine refervatam in¬
venerint, ut infe£ta,fi pauciffima excipias, animantia, ac
teftacea omnia integra, & in praefixa fibi ab Authore Na¬
turae magnitudine abfoluta inveniantur? Cur in lapide li-
mofo concham marinam , in concha bufunculum ( ut
proxime oftendemus ) omiffo proprio conchylii incola
aberrans Aura plaftica produxit ? Quis ovulo conchae fe¬
men bufonis intulit ? Qua ratione aut bajulis vaporibus
& imbribus, aut hydrophylacii fubterranei duftu hunc in
locum deportata funt volucrum, quas hic in tabula IV.

O exhi-

54 LITHOGRAPHI^ WIRCEBURGENSIS

exhibemus , ovula ? Cur ovum non prius in lapidem
tranfiit,quam pullus inde excluderetur ? Cur fuccus pe-
trificus in avem potius jam perfedam vim fuam exeruit,
quam in ovulum in cortice teflaceo fibi jam proportio-
natum ? An fenfim fine fenfu abfoluta volucris fabrica
naturam Iapidis induit, an tota fimul,quafi momento in
faxum indurata eft ? Cur fceleton petrincari potuit prae
pennis & carnibus, quas in hac ipsa Tabula diffluxi (Te
confpicis ? Cur Aura plaftica in uno o^ulo foecunda pul¬
lum exclufit , in reliquis vero fterilis & iners cum ovo
potuit lapidefcere ?

Has fane difficultates fyffema tangi anum in lapidibus
noftris reddunt prorfus m*™, adeo, ut hoc loco neceffe
non fit provocare ad litteratos & charaderibus infigni-
tos lapides, quos Tabula VII. offendemus.

Ad obfervationes , quas Dodiffimus Langius hb: 2.
De orig: lap: fig : cap : 1. de generatione viventium in genere
& cap: 2. de generatione teffaceorum , quae potiffimum
a lapidibus figuratis repraefentantur, & cap : 3. de eorum
nutritione <5c accretione , ac demum cap : f. de viventibus
a fubffantia lapidum longe alienis , & tamen intra faxa
natis, item cap: 6. adducit, cum laudato faepius celeber¬
rimo Aflalto refpondeo : Ea , qua de carne foffih , de cornibus
animalium intra terram crefcentibus , aliis que fimilibus a nonnul¬
lis narrantur, pleraque ad fabulas ejfe rejicienda : /api iis enim
accidit , ut apud naturalium rerum fcriptores ut plurimum veri¬
tas , nonnumquam etiam fides defideretur ; ii enim aut aliorum
ditiis temere credentes , aut in fuis obfervationibus non
fatis oculati ad falfa fcribenda fapiiis
inducuntur .

» \

c°)

¥

CAPUT

SPECIMEN PRIMUM. 55

CAPUT OCTAVUM.

EVidenter oftenditur, Zoolitha, Lythophyta

& nonnulla teftacea noftra , quantumvis mari-
nisfcetibus fimillima, a marinis undis, nec in diluvio univer-
fali,nec per occultos terrae meatus in montem noftrum
deportata ,& lapfu temporis petrificata efTe.

Am fupra cap: 6. dixi, reperiri in monte noftro
praeter lapides controverfos , infedorum &
animalculorum imaginibus infignitos , in¬
gentem etiam Cornuum Ammonis , Pedi-
num , Pedunculorum , Mufculorum , Oftrea-
rum. Cochlearum, Concharum, Stromborum , Turbinum
marinorum , teftaceorumq; lapidefcentium frequentiam ,
quae cum-&fine armaturis fuis partim folitaria,partim ma¬
tricibus inclufa, ex quibus ope mallei facile excutiuntur,
partim in unam lapideam, maflam duriffimam compada
& coagulata (**t%i\i'**yu* graec^ nonnulli vocant) videntur.
Haec ubi polita eft, marmor elegantiftimi coloris exhibet,
cum conchis ipfis marmori immerfis,fed ex politura lae¬
vibus, & venarum macularumq; marmorearum vicem,
cum magno oculorum obledamento obeuntibus : Quae
omnia ultra multorum millium numerum excrelcentia
univerfali totius orbis inundationi, ceu triftes , certas ta¬
men Diluvii teftes nos debere, cum Cl: Scheuchzero , &
integra Dodorum clafle,quos Langius in trad: de orig:
lap: fig: cap: 9. refert , iisque Tertullianum ipfum , textu
aperto adnumerat,perlubenter fatemur. Quodfi tamen
diluviana hypothefis de lapidum figuratorum origine non¬
nullis difpliceret,e mari nihilominus partus ejusmodi, quos
nunquam fontes aut flumina domeftica protulerunt, in
montes, cryptas, fodinasque per meatus fubterraneos de¬
latos, cum laudato faepius Affalto dicendum eft, cujus dif

O 2 curfum

56 LITHOGRAPHIiE WIRCEB URGENSIS

curfum a fyftemate diluviano difcrepantcm huc tranfcri-
bendum duximus. Licet quis ultro fateatur , inquit contra
feminales plafticos , hujusmodi animalia ex Diluvio umverjali
reliqua fieri non potwfife , non exinde colligitur , ommno repugna¬
re , alia etiam ratione nobis vel nota vel ignota , hujusmodi corpo¬
ra e patriis fedibus pulfa in alienas ablegata fuiffie. Quod enim
ad Infulas alidque loca a mari non multum dijlantia attinet , in
quibus pradiLli lapides reperiuntur , ve luti in Sicilia & Ale lite,
hifce rebus ditiffimis , verifimile admodum efl , ea quondam Jub
marinis aquis penitus latuijfe , ut de /Egypto, de que Rhodo, Delo ,
aliis que Infulis fer ipt ores graviffimi teflantur , vel f ait em aliqua
particulari alluvione olimfuiffe demerfa. Quod quidem multis
circuwf antiis comprobatur : namque in iis locis , in quibus lapi¬
des ifti effodiuntur cernere licet innumera teflacea , pifces , plan¬
tas atque alia, que nonnifl in mari gignuntur , imo & ipfius ma¬
ris fundi limofam materiam , Echinorum nimirum diverfa ge¬
nera, Conchylia, Cochleas, Oftrea &c. Corallia, Aladreporas &c. que
quidem inter fe variis modis permi fla comperiuntur, partim in¬
tegra, partim in fragmenta comminuta, it a, ut facile cognitu fit ,
ex quibus pradicia fragmenta Jint divulfa : Nam paffim repe¬
riuntur cancrorum chele , echinorum fr ahiorum modioli , alidque
hujusmodi non longe a cancris & echinis , quorum fiunt partes, ja¬
centi a. Quamobrem nihil probabilius effie videtur , quam omnem
hujusmodi rerum congeriem a marinarum aquarum vario motu
agitatam , atque invicem confufiam , ac terris impactam quon¬
dam fuiffie. Ad plagas autem longo intervallo a mari diffitas ,
ac fupra ipfius libellam extenfias , hac ratione marina tranfiiiffe
probabile efl. Communis fert fent entia , marinas aquas , non fo-
lirni externam globi terr-aquei fuperficiem occupare, verum per
internos quoque terra meatus ferri ac undequaque , etiam ad
remotiffima ac mediterranea loca fiubterlabi, quod & ii , qui fe¬
mina pifeium, una cum vaporibus efferri , atque ab aura plafii -
ca affecios in lapides idiomorphos crefcere afferunt , concedant ne-
ceffie efl. Itaque fieri potuit, ut aqua paulatim montium vi) ce¬
ra pervadentes terram folverent , motuque fubducerent , quam
ob caufim terrea moles aqua fiuperflans labefaciatis denique

SPECIMEN PRIMUM.

57

[immotis que ve luti fundamentis corrueret : hinc aqua infra po¬
lita terra: ruina comprefa fur sum pelleretur , unaque fecum ma¬
gnam teflaceorum vim aliorumque repentino motu abreptam , ac
confufam adveheret : aut terra motu quacunque de causa ex¬
citato omnia fubverti , perturbari , atque ima cum fummis per-
mifceri ac confundi facile potuerunt <3c. Ex quibus re&e in¬
ferre licet,quod a marinis undis five in Cataclyfmo univer-
fali five ex Authoris Naturae inftituto terram per vias occul¬
tas interfecantibus ( quod unanimi confenfu admittunt
ii omnes , qui origines fontium fluminumque oceano tri¬
buunt) ad montes noftros teftacei, imo pelagiani etiam
ejusmodi foetus fint deportati.

Longe aliter fe res habet cum lapidibus controverfis,
qui vere id eft figura peculiari , diverfo ut pluri¬

mum colore, materia, foliditate, ac duritie , caeterisque
attributis fefe a reliquis marinis petrefa&is diftinguunt.
Ea , quae a diluvio univerfali vel particulari alluvione aut
fubterraneis oceani efllifionibus orta & relidta funt, fivc
illa, quae glutinum faliumque terreftrium opera lapfu tem¬
poris in lapides tranfierunt,ita conftituta funt, ut plurima
fuas adhuc armaturas, teftarum ac corticum particulas,
ad quas fuccus petrificus non pertigit, illaefas retineant,
interioris vero ftru&urae ubi illa perfregeris , manifefta
veftigia deprehendantur. In illis enimvero Cornua Am-
monis five ftriata,five undulata, five tuberculis aut fquam-
mis non in prona tantum , fed & fupina fui parte fibi
fimillima funt, undulis , ftriis , articulisque totum corpus
intime permeantibus , cum irrefragabili fa&ae petrifica-
tionis indicio : Econtra vero inter controverfos ejusdem
montis incolas, v.g. Cornu Ammonis non (pinatum,quod
Tab: 5. exhibet, in fuperna facie laeve eft (notas graphi¬
cas excipio , quas nec mari , nec diluvio adfcribes) in in¬
feriori fui parte ftriis fulcisque diflin&um, & anteriori
ftru&urae prorfus diftimile , intus vero fine ullo articulo¬
rum, jundurarum, vel concamerationum veftigio , mafifa

P lapidea

58 LITHOGRAPHIffl wirceburgensis

lapidea eft,<$ c omnino informis. Idem notatur in can¬
teris omnibus Zoolithis & Lithophytis nofiris,quae dimi¬
dia fui, & quidem fuperiore corporis parte figuram ani¬
mantis aut plantae exprimunt, reliqua parte immerfa la¬
pidi, unam cum ipfo homogeneam maflam conftituunt,
ut fupra cap: 2. diximus : Non igitur marinis petrifica-
tis accenferi pofiTe videntur.

Bufunculi , Ranae , Lacertae , Vefpae , Apes , Grylli , Sca¬
rabaei etiam cornuti, Scorpiones, Erucae, & his fimilia in-
feda,ut facillime nafcuntur, ita pari celeritate diffluunt,
6c intereunt. Incredibile autem elt animalcula illa pu¬
tredini ac difiblutioni Cux tam obnoxia vehementiffima
marinorum fluduum jadatione, fi ve diluviana, fi ve fub-
terranea illaefa confervata, & fenfim in lapides indura¬
ta fuifle. Aut, cum mare belliolarum illarum Patria
non fit , ac inde transferri non potuerint , quis prudens
opinabitur, eas ab oceano quacunque demum via in con¬
tinentem effufo , fortuito deprehenfas , ac in folo nativo
eum in locum projedas fuifie, ubi lapides induerent?

Diluvium, ut probabilior Dodorum tam Theologo¬
rum quam Lithographorum opinio a Scheuchzero in
Herbario Diluviano relata habet, in Vere, & quidem Men-
fe Majo contigit , quod flores & folia , non frudus ma¬
turos parit. Qua igitur ratione malum Armeniacum
perfedum & integrum cum nucleo , membrana & cor¬
tice , glandes maturas ex tenui querno ramufculo pen¬
dentes in Franconiam diluviana tempeftas mirabili pro¬
digio advexit?

Plantae, Flores, Herbas, quas in Tabula VI. conlpicis,
praeterquam, quod domefticae, non exoticae, minus ma¬
rinae fint, tenerrimae nafcuntur, & vel pruina, vel pluvia
vehementiore proftratae ac enedae laxant folia & intereunt.
Has a Diluvio lapidi allifas, tempus paulatim ultra den-
fitatem fibi debitam in lapides transformarit ?

An

SPECIMEN PRIMUM. 59

An adhaerentem flofculo Apem, Vefpamvc tam vio¬
lentus aquarum motus avellere a florida papilla non po¬
tuit , quin fixo fpiculo & acuti roftelli probofcide, ceu
clavo trabali affixa , & immobilis cum ipfo flore lapidef*
ceret? Idem dixeris de cellis nidulisque vefparum , quae
dru&urae fragilis, & tantum non cereae fuperatis aquarum
falfarum aflultibus , firmiores prodierint in folidilfima fa-
xa transmutatae.

An cum apertis coeli catara&is depluae ftellae in lapi¬
des noftros Aftroitas, Heliophoros , Selenitas , & Come-
titas abierunt?

Deniq; totum diluvianarum & marinarum aquarum
impetum reticulatae aranearum telae non fidunt modo*
fed & infringunt. Groffior textura efl, ut in Tab: X. vi¬
des, quam ut Palladi moveret invidiam; Sulpenfam ad
mufcarum infidias aut alibi in tela pertexenda occupa¬
tam Arachnen fudinet. Huic, quam aer diffipat, quam
Papilio & Mufca dilacerat , pepercit undarum vis , imo
ex aere libero in tabulam faxeam fitu tam ordinato, pro-
portionato , ac lapidi commenfurato trandulit,ut perpe¬
tuum fieret Arachnaei artificii monumentum ?

Quid verba perdo ! Nemo prudentum ed , cui vel
levis incidere poffit fufpicio , Iconolitha nodra marinis
undis, five in Diluvio generali, five alio canali ex oceano
dedu&is efle petrificata. Ex hac tamen , quam praetenti
capite infinuavimus, lapidum nodrorum fpecificorum &
controverforum cum veris diluvianis & maritimis in eo¬
dem monte repertis oppofitione, fcioli quidam, & in Stu¬
dio Lithographico peregrini ac hofpites finidre <5c -perpe¬
ram inferunt, hos quidem genuinos diluvianos, illos ve¬
ro manu arte^ue & quidem recenti fados & fuppofitos
efie : quos ut confutem confundamque fuo loco, fuis ipfi
cavillationibus , Iparsisq; quaquaversum falfis rumoribus
& narratiunculis, animo malevolo confidis,
invitum me coegerunt.

p 2

CAPUT

60 LITHOGRAPHIiE WIRCEBURGENSIS.

»g$§ -8$S ■ %®r ■ -&f>3 : ■ -i®f : ?#- :~3*3 15I- -s4>2

CAPUT NONUM.

N

Si Lapides noftri non Artis, fed Naturae opus

funt, in iis formandis nec Natura ipfa, nec

fi&itius Archaeus per Geocofmum diffufus lufit.

'Thanafius Kircherus Societatis Jesu , in ad¬
mirando opere fuo , cui Titulum Alundi fub-
terranei dedit , & ex quo ceu fonte non pau¬
ci Recentiores Lithographi fuas de Origine
lapidum fententias hauferunt , & amplifica¬
tas ediderunt, lib: 8. fe£t- i. pag: 37. inter quatuor praeci¬
puos modos, quibus figuras in lapidibus oriri exidimat,
primo loco {latuit cafum fortuitum. Non injucundum
Ledlori erit , cui praedans & pretiofum opus ad manum
non ed , verba fagacidimi & indefefli in regno Naturae
in vedigando V iri apponere ; Noverit , inquit , LeSlor , quod
quemadmodum phantafia homtnum , dum cotium varietate nu -
bium obduclum videt, varia fibiy nunc Dracones volantes , jam
naves , modo montes , urbes & caftella, nunc cruces , modo huma¬
nas figuras , & [imi lia phasmata ex nubium incompofita repra-
fentatione imaginantur : ita quoque vel in Jputo in terram con-
jeHo notamus aliquid figurari , quod modo huicy modo alteri rei
[mile efl. Imo in itineribus videntes montium fub certa figu¬
ra protenfionem nunc menfam concipimus , uti promontorium
Bonae Spei, nunc fub vultu humano , ut Scy lictum promontorium
Sicilia: , nunc hominem fupine proflratum , ut in Apennini Camer-
tenfium monte . . . . , fubinde faxa (3 frutices rupiumque frag¬
menta effigiem humanam fub numifm at is figura oflendunt ,uti
Panormi Alons , qui a figura vulgo dicitur , monte de medag-
lia . . . Videas (3 in rudibus laterum coelorum fuperficiebus va¬
ria inJeSlorum ,volucrum , ah arum que rerum vefiigia , quae ta¬
men nullo a Natura fine intenta funt, fed ob fmilitudinem quan-
dam rerum , homo Jibi talia ejfe imaginatur . His itaque fibi

propo-

SPECIMEN PRIMUM.

6 1

propofitis jam quari merito poffet , unde tanta imaginum in lapi¬
dibus JpeElra originem fuam fumpferint ? Reffondeo omnia hac
nata ejfe ex fluore falim liquor is, qui ubi terrenam & appropria-
tam jubftantiam adhuc mollem , & Jiccitate jam ingruente in
multas rimas (3 finuofos duclns fatifcentem fe infinuaverit , uti
in marmoribus videre e jl, fit, ut ibidem jjiritu lapidifico fucceffu
temporis omnia fimul in duram & faxeam molem coalefcant ,ita
pro rimarum jjffiir arumque confiitutione fluor infimatus , jam
pulcherrima flumina, jam ramofas arbores, modo volucris aut
infecti , aut quadrupedis formam , aut etiam humanam effigiem
vel f ait em aliquod humant corporis membrum , eo modo, quo po -
teft,(3 pro dijjofitione materia; jam ficcitate in varias (3 rimo -

fas vacuitates fatifcentis , delineat . Eft & aliud hujus rei

non leve argumentum, fortuito & cafuali fluxu conflituta ejfe Ji-
milia phafmata,quod vix ulla ex iis, qua aniritahs figuram men¬
tiuntur , forma perfeci a fit , fed femper aliquid ad integram fi¬
guram requifltum ( ut in capitibus vel oculus, vel nafus , in bra¬
chiis manus digiti que, in tibiis pe des, quod pictorum ut plurimum
induflria emendat, deeffe comperiatur f it a, ut non tam, quid re¬
vera fint, quam quid phantaftica facultas ea ejfe fibi imagina¬
tur , judicemus , quemadmodum paulo ante de nubibus , montibus,
jfuto, eat erisque rebus diximus. Ecce ! genuinam & can¬
didam Viri Eruditiflimi fententiam de lapidum figuris, ca-
fu fortuito natis, aut ex phantafiae ludibrio ad hanc vel
illam fpeciem determinatis , ex qua fuam in Ludiones
cenfuram deprompfifTe videtur Cl: Biittnerus Coralliograph:
fubt&ran: cap: i. §. IX. & feqq: cum ait : Fabula eft. Natura?
retraho : Phantafia humana vifu abutentis . . . . a judicio de¬
fert a , confufa , praoccupata , vel etiam credula imo mimula . . . .
quando imaginatio ex apparentia rerum fallitur ( 3 fallit.

Quod cafum fortuitum Kircherus, id Recentiores paP
sim 'Natura, gratiose errantis lufum appellant, quem iit
marmore , achate , radicibus nucum , aliisque multicolo¬
ribus faxis lignisq; admittendum effe non diffiteor, tunc
maxime, cum imagines aut pi&ae , aut du&is folum ex-

tremis

62 LITHOGR APHIiE WIRCEBURGENSIS

tremis lineis defignatae, ut in Dentritis Eichftadianis, ali¬
isque a Dodtifs: Kirchero exhibitis , & a Cl: Scheuchzero
in Herbario fuo Diluviano de Dentritis clarius explicatis,
non vero fculptae, in altitudinem notabilem eredae,aut
folitariae omnino figurae, fine fubftrata, cui adhaerefcant,
tabula , deprehendantur. Sed quis in lapidibus nollris
Naturam fic ludere dixerit, in quibus corporum ex omni
Naturae etiam fuperlunari regno colledorum (fi corpo¬
ris humani formas integras nondum hadenus repertas
dempferis ) edypa ita expreda perfedaque confpiciuntur,
ut non folae lineae , fed datuae totae vel undiq; confiim-
matae, vel faltem dimidia fui parte ita elevatae fefe oden-
dant, ut fcalpri artificiofi dudus, (trias, fciffurasque te in
multis obfervade jurares.

Naturae lufus raro prominet, & vix attollitur, fed cum
lapide aequabilis, laevis, <3t continuus elt, ac in ea folum
materia, in eo foio & patria reperitur,ubi colorum, tin-
durarum, falium, fuccorumque diverfitas in terrae ficcae
hiatus & rimas infinuata,occafionem & anfam dedit, tam
belle aberrandi. Plerique nodri lapides , fi ve calcarii , five
lutofi,five arenofi , unius texturae & coloris praefatis lapi¬
dibus proprii, funt, unde Naturae, ludere aut ludendo pin¬
gere volenti, Kircheriani fales & tindurae defecerunt. Mar¬
morum, quae pariter hic magno numero invenimus, ut
cap: praeced: diximus, figurae, ornamenta, & coloratae ma¬
culae, funt concharum, cortici externo inhaerentium , <3c
lpfi duridimo marmori aut etiam filici immerforum, exu¬
viae, reliquia:, vedigia, ut ocularis experientia demondrat.

Idiomorphi Lapides, in quibus Natura lufifle dicitur,
ejusdem omnino cladis funt, nec ubivis terrarum effodi¬
untur, fed iis folum in locis, quae fimilis materiae, a Kir¬
chero defcriptae, funt feracia : Wirceburgenfis ager, imo
Franconia tota montem unicum habet (alium enim fi-
milium portentorum feracem nondum in terris nodris ,
forte nec in exteris detegere licuit ) in quo praeter mar*

moreae

SPECIMEN PRIMUM.

moreae indolis, diverfiffimarum fpecierum lapides ex are¬
na , limo , lut6que coagulati & compa&i , iisdem tamen
formis, animantium vegetabilium, charaderum, nullo in¬
ter materiam fafto diferimine notati inveniuntur. Quo¬
modo hic promifcue, fine dele&u , fine fufficienti appa¬
ratu , novo & Lithographis ha&enus incognito prodigio
Natura luderet?

Ad Tabulas, & expreflas in iis Iconolithorum Wirce-
burgenfium imagines, ceu apertiffimas aflertorum Teftes,
iterum provoco: Unicam Tabulam, eandefimque Nume¬
ro VI. huic capiti appofuimus , Lithophyta elegantilH-
me referentem. An lufit Natura, dum malum Armenia¬
cum omni ex parte perfe&um , maturum, led petrifica-
tum protulit ? Dum Tuffilaginem in folio , Ranunculum (3
Piant aginellam in foliis, caule <3c radicibus tam plene flo-
refeentem & germinantem effigiavit ? Dum Vefpam
dulcis pabuli illicio ad florem radiatum Chryfanthemi
aut Bellitis attraxit? Dum querno ramufculo glandes ap¬
pendit? Cur colorem neglexit in his, quem alias in
marmore, Achate, Dentrite qualicunq; tam folicite milcet
& adhibet? Cur in caeteris lufibus fuis tefte Kirchcro,
deficiens & imperfe&as figuras delineans, in his aliisque
noftris tam Zoolithis , quam praefentibus Lithophytis ,
ultra debitam plantis ac foliis craffitiem excedens , nati¬
vam tamen magnitudinem diminuit, detra&ura in uno,
quod in altero liberalius profuderat ?

Raticonari diutius in argumento ad oculum manifefto
piget, ne & ipfe cum verborum & temporis ja&ura

ludere videar.

¥

Qj CAPUT

64 LITHOGRAPHIiE VIRCEBURGENSIS

CAPUT DECIMUM.

Exhibetur Decuria Lapidum noftrorum , cha-
ra&eribus potiflimum Hebraicis infignitorum,
eorumq; fuccinda ex mente nonnullorum expolitio.

Nter figuratos lapides ii prae reliquis majorem
attentionem , altiore'mque indaginem me¬
rentur , qui variarum linguarum charaderi-
bus notati, a Lithographis Lapides Litterati ,
Grammati* , Polygrammi , Gramnnt* vocantur,
it laudatus Kircherus lib: 8- Mundi fubterra-
nei cap: 8. ubi ait, in agro Tolfenfi repertum Iapidum
quoddam genus caeruleum, in quo candidis, iisque fub-
tiliffimis lineis , quidquid figurarum excogitari poterat,
a Natura delcriptum confpiciebatur. Inveni , inquit, non
Graci tantum , jed & Latini Alphabeti litteras omnes 3pr ater ea
omnia fere ea fimplicium figurarum fchemata , qua Euclides in
fuis Elementis Geometricis demon ftr at. Cl: AlTaltus Armar:
IX. locul: VIII.Metalloth: Vaticanae adducit filicem proce¬
rum, candidum, teretem, litteris I.D. nigerrimo colore de-
fcriptum ; Cui accenfet Grammatiam Plinii, Smaragdo fi-
milem, & transversa linea alba praecindum,ac toto ferme
Oriente pro amuleto geftari folitum. His forte annume¬
rari poterunt Grammitae micantes Cl: Langii, de quibus
difierit cap: 5. Hiltoriae Lapidum figuratorum Helvetiae,
qui charaderum loco plurimis lineis variae magnitudinis
infigniuntur, qua per fuperficiem lapidum modo feparata dis¬
perguntur , modo hinc inde plure s colliguntur^?? aliquando in me¬
dio etiam fefe interfecant , appellantur que micantes , quia tota
fub flantia eorum micis , Jplendore fuo auro argentove Jimilhmis
inftrutta efl. Fufius Cl: Helwingus Lithographiae Anger-
burgicae parte fecunda, cap: 2. per totum de Origine La¬
pidum figuratorum in genere, & cap: 2. de Lapidibus

Litte-

SPECIMEN PRIMUM.

Litteratis in fpecie tradat, ibide'mque unice examinat La¬
pidem Refavienfem,imagine Lunae Orientis, & characte¬
ribus latinis majufculis L.V.R. infignitum , de quo varia
praemiferat Lithograph: Angerb: lib: i. cap: 5. §. 9. notat-
que fingulariter , quod inter primam & fecundam Litte--
ram. Lunae falcatae phafis cum fuis corniculis, & circuli
reliqua parte apparente jufta proportione appareat, &
reliquae lapidis partes Pedunculis, Trochis, & En trochis
lapidi immerfis repletae videantur, ramo vegetabili a dex¬
tris adurgente. Ibidem alios adducit litteris I. C. W. Sc
E.A. G. V.L. item G. E.V.L. inferiptos, quibus initiales
charaderes nominum Virorum, quos allegat , honoratif
fimorum exprimi arbitratur.

Hi omnes a Polygrammis Wirceburgenfibus maxi¬
me in eo differunt, quod Lapides noftri charaderes po-
tiffimum prominentes, elevatos, & quafi exfculptos , illi
vero laeves, cum fuperficie lapidum planos, immerfos, Sc
quafi Naturae feribentis manu pidos repraefentent. Quan-
quam laudatus Helwingus tum 1: c: tum part: 2. Litho:
Angerb: pag: 4 6. etiam charaderes Latinos Sc Graecos in.
lapidibus prominentes , Sc debita proportione extantes
recenfeat.

Infpiciamus nunc Tabulam VII hic appofitam,& la¬
pides fingulos cum inferiptionibus fuis eo ordine , quo
collocati funt perluftremus. Obfervandum occurrit i°
comparere hinc inde charaderes folitarios , alibi integra
fubjedis aut omiffis pundis vocabula. 20 Charaderes
alii exade ad orthographiae regulas exprefli , alii ruditer,
inconcinne, ita ut difficulter dignofei queant, formati,
quod an fic didae Naturae vel Artis imperitae vitio conti¬
gerit, nondum decido. 30 Litterae in vocabulis transpo-
fitae, inverfae, Sc aliquando oblique projedae cernuntur.
40 Charaderibus Hebraicis intermixti funt Samaritani,
Rabbinici five, ut vocant, Babylonici, & in aliis lapidi¬
bus noftris Litteratis, quos numero non mediocri adhuc-

R dum

66 LITHOGRAPHIjE wirceburgensis

dum poffideo, Arabici, Latini , cum notis numeralibus/
50 Varii chara&eres & vocabula non lapidibus nudis, fed
PeCtinitis , Conchitis , Turbinitis , Cornuum Ammonis,
aliasque figuras referentibus infcripti funt , non femper
extantes,fed aliquando incifi & profundi, ut in Tab: V.
& praefente videre eft : Quae omnia expofitionem obfcu-
riorem faciunt & difficiliorem. Communicata funt Vi¬
ris Linguarum Orientalium peritiffimis varia Gramma-
tiarum Noftratium eCtypa, qui, licet in expofitione Litte¬
rarum folitariarum, aut inordinata earum methatefi ex¬
plicanda, aut plane haereant, aut fentiant diverfa,in eo
tamen unanimiter conveniunt, Sacratiffimum Dei No¬
men , & Divinarum Perfectionum Titulos ferme in fin-
gulis elucefcere : Ex multis duorum fenfa in primo hoc
Specimine publico exhibenda exiftimavimus. Prior illo¬
rum Rabbinus Hebraeus eft, non modicae Eruditionis fa¬
ma celebris, qui vifis duobus ejusmodi Lapidibus , facro
horrore perculfus , poft diuturnum filentium , venerari fe
dixit , ineffabile Dei Nomen in admirabili hoc Naturae
partu expreffum : Explicationem charaCterum aliorum,
& inordinatae transpofitionis rogatus , ad cabalam con¬
fugit , merito a me rejeCtam & improbatam. Trans-
mifi nihilominus per Virum Judaeo familiarem plures
Lapidum Litteratorum delineationes, de quibus in verba
fequentia ex Hebraico translata refpondit : Fateor , latet in
lapidibus iftis grande prodigium , quod humani ingenii captum
tranfcendit. Invenio in plerisque Lapidibus Venerandum & Be-
nediftum Dei Nomen TVirr , quod vero reliquos characteres con¬
cernit , nihil certi de illis flatui potefl. Pojjent quidem juxta me¬
thodum doEtrina (3 interpretationis noftra , alia Divina Nomina
fignificare , ut Nomen Dei , quod numerum y2.63.4p. vel /2.
complectitur , fed hoc aliarum clavium , linguarum , & Alphabeti
inverfi adjumento , nolo tamen plura fcribere , quia confultum non
ejjet ea typis mandare , qua Cbrifliani ad Religionem fidemque
juam traducerent , adverfarii vero ( nimirum Judai ) agerrime
ferrent. Haec Rabbinus ille, quem perlubenter milium

SPECIMEN PRIMUM. d 'j

feci, quia vix aliud ab eo, quam vana & inania Cabali-
ftarum commenta poteram expedare.

Majore integritate, claritate, & eruditione fententiarrt
luam dixit D .Philippus Erneflus Cbrijlfels, Illuftrittimi & Ex«
cellentittimi Domini Comitis ab Hohenlohe Schillings-
furft Caftri Wilhermsdorffcnfis Praefedus, Judaeus quon¬
dam, nunc facro fonte Chrifto initiatus, fingulos lapidum
noftrorum apices operofb examine difcuttit,& longa dif
fertatione expofuit, ex qua, praetermittis charaderibus foli-
tariis aut incognitis , & folo cabalae fuperftitiofk admini¬
culo explicandis , pauca quaedam fubjungo. In lapide
primo , fecundo & quinto Sacratittimum Dei Nomen
Jehova manifefte expreftum eft , ita tamen, ut in fig: i.
Vau inverfum loco Jod , quod eidem pariter inverfum
fubfcriptum, in fig: 5. Vau locum Jod, & hoc locum il¬
lius occupet : cujus quidem transpofitionis caufam nul¬
lam ex mente fua,fed ex commento Rabbinorum dedit,
qui more fuo ineptiunt , doce'ntque Nomen Dei Jehova
peccatis judaeorum inhonoratum dividi , ita , ut m Vau
& he feparatis , folum permaneat rr Jah, quo Nomine
Deus tam in Pentateucho , quam Pfalmis Davidicis fae-
pius compellatur ; Significare autem Jah Deum Judicem
& Vindicem (quod ex pf 93. v. 12. derivari polle exifti-
mant) qui ubi per preces, & poenitentiam reconciliatus
fuerit, coire rursus divifum Nomen in Jehova, quod De¬
um Clementiae & Mifericordiae oftendat. Caeterum om¬
nes hujus Divini Nominis charaderes fuperftitiose colunt
& venerantur judaei, unde, cum fingulae alphabeti litte¬
rae Numerum fignificent , quanta pottunt, cautela, cum
numeros feribere volunt, eas litteras declinant. Sic quia
n decem n quinque valet, feripturi quindecim, loco rr,
ponunt vo , id eft novem & fex, ldque in numero 16.
aliisque in reverentiam charaderum Divini Nominis ob-
fervant. De Imagine Solis in fig: 1. & Lunae in fig: 5.
more Rabbinis ufitato fuppofita , credit , fub Sole Dei

R 2 Aterni-

68 LITHOGRAPHIjE wirceburgensis.

• [ ‘vf- « . f ; r - . . •*,

Aeternitatem, Pulchritudinem, Beneficentiam, Providen¬
tiam & fplendores aeternos repraefentari ; In Luna vero
ceu Symbolo Paraenetico Judaeos admoneri, ne in fide &
cultu Veri Numinis more Lunae inflabiles fint, aut. defi¬
ciant.

Fig: 2. Rursum exhibet Jehova fuperpofito a- licet
imperfe&e exprefio, de quo ex Rabbinorum Commenta¬
riis in librum Sohar, varias fabellas refert, nimirum Nun
fignificare numerum quinquagenarium , & appofitum
Divino Nomini , indicare quinquaginta annos jubilaeos
Dei, quinquaginta praecipuas coeli portas, & his fimilia,
quae praetermitto, uti & illud, quod de duobus chara&e-
ribus fuppofitis , divinando afierit. pun&um ultimo He
fubfcriptum Symbolum efie putat Unitatis Divinae indi-
vifibilis.

In Fig: 3. legit dimidiam partem Jehova nimirum
m Vau & He,de quo varia iterum delirant Rabbini, di¬
centes has litteras efie bafin Divini Nominis, fignificare
Thronum & Tribunal Dei, efie Infigne Regis Regum,
Notasque charaderifticas. Labaro five Vexillo Dei Exer¬
cituum inferiptas &c.

In Fig: 4. ex chara&eribus diflortis , & imperfe&is
nullam vocem fensumq; eruit. Citatus fupra Rabbinus
videns hunc lapidem ad cabalam pro expolitione confu¬
git, cui aliam oppofuit D.Chriflfels fingulis litteris voca¬
bulum fubnedens urrmaTQi V^n Mafchiach,

Raboni chail,Damcha,pedutenu,id eft,Chriftus Domi¬
nus & Magifler nofter : Virtus Sanguinis Tui efl noflra
Redemptio. Sed haec arbitraria funt,nec artem, nec in¬
genium fapiunt , fed copiam verborum ; Quemadmo¬
dum arbitraria efl expofitio L. V. R. in Lapide Refavienfi
exprefiorum , quibus fingula vocabula apponit Helwin-
gus, totie'sque repetit, ac multiplicat, ut integram Dedi¬
cationem Libri primi Lithographiae Angerburgicae,Ludo-
vico Von Rauter inferiptam efficiant.

In

SPECIMEN PRIMUM.

69

In Fig: 6. folas litteras earumque interpretationes ca-
balifticas juxta phantafiam Rabbinorum laboriose pro¬
ponit» Charaderem ultimum fimilem ait eflfe Aleph Ba¬
bylonico five Rabbinico, quod cum ex Jod (in numeris
valet 10.) & Vau (valet 6.) componatur, & nin hova
Deum femper extiturum fignificans, eundem 16. nume-
conficiat, Aleph illud Rabbinicum efle flgnum cabalifti-
cum Deitatis. Similiter arguit de tc in hoc lapide primo
loco pofito. Componitur , inquit , ex duobus Jod , <5t Vau
transverflm interjedo , quas numerum 26. complent.
Idem numerus continetur in Jehova , igitur Aleph elt
fymbolum Deitatis. Quis non rideat infulfas Hebraeo¬
rum, lepidasque in numeris & charaderibus obfervatio*
nes ? , :

Figurae ymae charaderem primum inverfum, <5t fur-
fum eredum exhibere putat Schin Rabbinicum five Ba¬
bylonicum ; Si transverflm afpiciatur , habere formam
Daleth. Appofitum charaderem efie Jod Samaritanum,
ex quibus rede fe legere putat •hti? Schadai id eft Deus
Omnipotens, quo nomine invocafle credunt Patriarchas
Deum , cum filiis benedicebant.

Figurae 8 vae litteras folum enumerat, nimirum Zain,
Vau informe, He, accentum Zarcka, & coph, cum nu¬
gis Hebraeorum cabalifticis , quibus Ledori B. moleftus
eflfe fuperfedeo.

Figurae 9nae charaderes fequentes nominat, He, A-
leph Rabbinicum, Theth Syriacum, Jod, & nefcio, quem
charaderem Arabicum, He, Jod Samaritanum, cum Ka-
mez uno in pedunculo, non aurito vel alato, altero
transverflm appofito,quae variis combinationibus rursum
Divino Nomini 6c Perfedionibm applicat»

Hae Viri de me bene meriti conjedurs funt & expo-
fitiones , quas in epitomen contradas minime hoc loco

S omit-

70 LITHO GRAPHICE wirceburgensis

omittendas cenfui. Quodfi certis Argumentis demon-
ftratum fuerit. Lapides iftos Litteratos, dTe artefada ju-
daicae fuperftitionis monumenta, vix dubitari poterit, plu¬
rima a fuperftitiofae gentis Rabbinis ex arte combinato-
ria & cabaliftica in charaderibus tam multipliciter vari¬
atis, inverfis,diftortis, transpofitis exprefla eRe, quorum,
omnium explicationem ex fenfu judaeorum, licet fabulo-
fam , pollicemur. Profedo lapides ad ufus ejusmodi fa-
eros judaeis pofteriorum temporum in pretio fuiflfe , re¬
fert Rabbinus Hifpanus in celebri apud Hebraeos libro de
Antiquitatibus Templi , cui Titulus Scbilte Hagiborim ; T um
quod Lapides a Majoribus fuis in Lege Veteri, in Titulos,
Teftimonia & Altaria , aut fadi prodigiofi memoriam e-
redi funt , ut legitur lib: Gen: cap: 28* v. 1 1. & v. 22. lib:
Jofue cap: 4. v. 3. &c. Tum quod Lex tabulis lapideis in-
feripta, & Tribus duodecim , totidem lapillis pretiofis in
Rationali Pontificis repraefentabantur. Unde, eodem Rab-
bino teftc, folebant varia Dei Nomina, Laudes, Benedi-
diones, Lapidibus inlculpere, quos belli aut perfecutionis
tempore, ne in hoftium fuorum manus inciderent, cal¬
ce aut luto obdudos, & oblitteratos in locis abditis vel
inacceffis recondebant.

Verum, cur hos ipfos Lapides Noftros, Naturae Effe-
drici,& quocunque demum modo operanti non tribua¬
mus ? Quibus Naturae Conditor Deus erudire nos vo¬
luerit , & Laudes & Perfediones fuas in effedibus tam
admirandis elucentes, ut, cum homines Fadoris fui ob¬
liti taceant, Muti, fed in figuris difertiflimi
Lapides loquantur.

(o) KJi
¥

CAPUT

SPECIMEN PRIMUM. 71

CAPUT UNDECIMUM.

An Lapides noftri Idiomorphi artificiosa olim
manu confecti, 8c cafu incerto in montem fa-
mofum delati, an ex caufis naturalibus , more caeterorum
foffilium petricoforum orti & figurati fint?
Problema efto.

Uaeftionis hujus dubiae & controverfae deci-
fio , quod faepius in praelentis Diflertatio-
nis decurfu innui , incerta adhuc & fub ju¬
dice lis eft. Pro Arte rationes graviflimae
militant , nec levioris momenti pro Natu¬
ra : utrasque hic perpendendas expono , fufpensa interim
fententia mea , quam tunc proferre non morabor , cum
progreflu temporis altius in montem penetraverint foflo-
res , & apertiora indicia detexerint > quae in alterutram
partem , haerentem in bivio trahant & inclinent.

Ingeniolae ac Daedalae Artis folertia exfculptos efTe La¬
pides noftros figuratos , docere videtur ipfa eorum , for¬
marumque ex iubftratis tabellis prominentium terfiffima
laevitas , quafi affrido pumice induda , dum pars eorum
averfa & informis congenita afperitate fordida eft , & hi¬
ulca. Jurares,deprehendi in multis fcalpri ab idu regulari
aberrantis idus , ac refiduas hinc inde fifluras , ipfae vero
animantium & plantarum figurae ita teftantibus confide-
rantium oculis comparatae apparent, ut prima {fatim fron¬
te citra ullam ad caufas naturales reflexionem ,artefada efi
te cenfeantur. Infedorum etiam exoticorum & marino¬
rum ectypa, bellilTime in multis vivorum prototyporum
imagines imitantia artificis peritiam loquuntur ; dum ea
econtra , quae Naturae opificio figurari folent , manca ut
plurimum & defeduofa , aegre fimilitudinem aliquam

S 2 umbra-

7-2 LITHOGRAPHIiE WIRCEBURGENS IS.

umbratilem referant eorum , quae ex phantafiae determi¬
nantis arbitrio repraefentare exiftimantur : Quanquam &
in noftris Iconolithis multa a perfe&a verorum animanti»
um effigie non parum aberrent, oftendantque imperitam
fculptoris manum , formam ideamque eorum , quae imi¬
tari latagebat , parum feliciter allecatam. Inter infeda
non pauca reperiuntur,non tantum peregrina , fed ita in¬
cognita & monllrofa , de quibus cum Naturalium rerum
Scriptores, Jonllonius,Gesnerus, Aldrovandus, caeterique
recentiffimi , nullam mentionem faciant , eodem ex ce¬
rebro, quo Chimaerae, Centauri, &Hircocervi, nata, con-
fi&a , & in Lapidibus excifa , ad faciendam multiplici be-
iliolarum varietate, oculis intuentium obledationem exi-
ftimari poteft. Ad haec , cur Natura , quae in omnibus
Europae Provinciis Petrificatorum Parens dicitur , licet
modo operandi partim adhuc occulto, partim manifefto,
di Eruditorum induftria demonllrato , cur , inquam , ni¬
hil alibi produxit hadenus fimile iis , quae in agro Wirce-
burgenfi inveniuntur ? An in fola Franconia tam prodi¬
giosa Lapides figurandi facultate praedita , eadem in folo
externo deftituta elt ? An nullibi ejusdem fpeciei mollis
gleba , terreftria falia , fucci Petrifici , atque alia Petrifi-
cationis adjumenta , praeterquam in Monte Eivelftadiano
repcrit , quorum fubfidio tam infolentes Zoolithorum di
Lithophytorum partus efformaret ? Quod cum difficul¬
ter adftrui & fuftineri poffit , merito inter officinas artifi¬
cum prima monftrorum incunabula inveftigantur. Ipfa
Lapidum figuratorum per pedem di dorfum montis te¬
mere fparforum frequentia jultam fufpicandi anfam pro¬
bet , non hoc natale Idiomorphorum folum , fed tumu¬
lum fuifie , quo artefada , nefcio quo cafu delata, di lap-
fu temporis terrae i-mmerfa di confepulta fint. Quid de
Lapidibus Litteratis five Grammitis di Grammatiis ultra
centenarium numerum repertis dicam ? quorum alii cha-
raderibus profunde incilis , plurimi eminentibus di pro¬
tuberantibus infigniti funt diverflmode , jam exadeador-

thogra-

SPECIMEN PRIMUM.

73

thographiae regulas, jam diftorte , litteris inverlis, trans-
politis, mutilis, aut formae tam infolentis, ut, cui idioma-
ti rede adfcribi poffint, etiam Dodiflimi & Polyglotti
ignorent, quae Linguae imperitiam in rudi fculptore aper¬
te monllrant. Nec folitarios tantum charaderes in faxis
illis videre eft, quod ex caufis naturalibus quandoque fie¬
ri Kircherus, Affaltus, Helwingus, aliique affirmant, fed
integra , rariffimo in Lithophylaciis inftrudiffimis & pe¬
ne inaudito apud Lithographos exemplo , vocabula & Di¬
vinarum Perfedionum Encomia leguntur, non in nudo
folum Lapidis fubltrati cortice , led quod admirationem
auget , in Conchitis , Turbinitis , Cornibus Ammonis,
Cochleis &c. quae vel profunde incifis aut elevatis modi¬
ce charaderibus extollunt prodigium , fi quod Naturae
operantis elfet, vel ad Artem, quod cogitatu pronius eft,
attonitum fpedatorem reducunt.

Sed nunc Oedipo nobis aut Alexandro opus eft, qui
graviffimae difficultatis nodum folvat,& vel conjedando,
vel hariolando edifterat,quo fine, quos in ufus enumerata
antiquae Artis monumenta non fine impenfrs confeda
fint ? An Arcium , Caftrorum & Palatiorum ornamenta
fuerunt ? Habitabatur olim Eivelftadium a Nobiliflimis
Franconiae Familiis & Pappenheimiorum quoque hodie-
dum extant inlignia. Solebant rudibus medii aevi laecu-
lis Architedi capitella columnarum , arcus concameratio¬
num, fornices, & id genus alia. Dracunculorum, Serpen-
tum. Simiarum, aliorumque monftrorum ftatunculis ex¬
ornare, quod in refiduis illorum temporum aedificiis ob¬
vium eft. Mos hodiernus eft hortorum & fontium ma¬
xime artificialium cryptas iis animalculis incruftare ,
& fadis veluti nidulis exornare, quae aquatica funt, lacus,
rivos , pifcinas , fpecusque fylveftres incolere folita,ex quo¬
rum genere, cum pleraque fint, quae nuper inventa exhi¬
bemus, quidni mentem fubeat cogitatio, paucas illas licet
pretiofiores illuftrium aedificiorum hortorumque reliquias
hoc in monte prae caeteris reperiri , quod incultus oc in-

T tadus

74 LITHO GRAPHICE WIRCERURGENSIS

tadus perfeverarit hadenus, dum colles vicini omnes vi¬
tibus confiti , excultique funt, e quibus vinitorum labo-
riofa follicitudo, quidquid occurrit Lapidum, eliminat,
& in fecretos extra vineas cumulos coacervat, qui, fi in-
fpicerentur , inventam hucusque figuratorum artefado-
rum multitudinem non mediocriter augerent , ficuti an¬
te noftras in montis ifbius Lithophylacium obfervatio-
ries jam plures ftupente vinicolarum ruditate reperti, no-
flram de Antiquitate fententiam, nobis tacentibus , con¬
firmarunt. Quodfi vero ex Arcium, Hortorumque rui¬
nis eruere non libet multiformem Lapidum noftrorum
apparatum , forte ad reliquias Paganifmi jam fupra ex-
pofitas rejedasque relabimur? Non diffiteor fane, quia
pro Arte dififero ; atque ne praetermittam aliquid quod
opinioni a me reprobatas favere poffit , ipfam Pagania-
rum c. 4. in genere allegatarum fynopfin fubjicio, ut,
quid ex illa pro Lapidibus noftris inter artefada compu¬
tandis afferri poffit , eorum quoque oculis pateat , qui¬
bus vel Tomi Conciliorum , vel Monumenta Paderbor-
nenfia non funt in promptu. Sunt autem Paganias fi-
ve fuperffitiones in fynodo Germanica & Liptinenfi Neo-
Chriltianis prohibitae fequentes :

1 . De facrilegio ad fepulchra mortuorum.

2. De facrilegio fupcr defundos.

3. De fpurcalibus in Februario.

4. De Cafulis, id eft Fanis.

5. De facrilegiis per Ecclefias.

6. De facris fylvarum, quae Nimidas vocant.

7. De his, quae faciunt fuper petras.

8. De facris Mercurii & Jovis.

9. De Sacrificio quod alicui Sandorum.

1 o. De Phylacteriis & Ligaturis.

1 1. De fontibus Sacrificiorum.

1 2. De Incantationibus.

13. De Auguriis vel Avium, vel Equorum, vel Boum

ftercoribus, vel demutationibus.

1 4. De Divinis & Sortilegis. 1 5. De

SPECIMEN PRIMUM.

75

15. De Igne fricato de ligno, id eft Nodfyr.

16. De Cerebro Animalium.

17. De Obfervatione pagana , vel inchoatione rei

alicujus.

1 8. De incertis locis, quae colunt pro San&is.

19. De petendo, quod boni vocant, Sandae Mariae.

20. De Feriis quae faciunt Jovi & Mercurio.

2 1. De Lunae defe£tione,quod vocant vince Luna.

22. De lempeflattbus. Cornibus (3 Cochleis .

23. De fulcis circa villas.

24. De Pagano curfu, quem Yrias nominant , Iciffis

pannis vel calceis.

2 5 .De eo, quod fibi San&os fingunt, quoslibet mortuos.

26. De fimulacro de confpersa farina.

27. De fimulacro de pannis fa&is.

2 8. De fimulacro, quod per campos portant

29. De ligneis pedibus.

30. De eo, quod credunt, quia fceminae lunam come-

dant, quod poffint corda hominum tollere jux¬
ta paganos.

Ex toto hoc fuperftitionum Neo-Chriftianis prohibi¬
tarum catalogo, eae folum Lapidibus noftris applicari pof-
funt,quae de Philafteriis & Ligaturis, forte & ,quae de Cor¬
nibus & Cochleis loquuntur.

Familiaria Ethnicis fuifle Amuleta & Phila&eria ex
Thomafino de Donariis & Tabellis votivis, qui Plutar-
chum & Varronem teftes adducit, aliisque fcriptoribus
vulgatum eft. Sufpendebantur e collo non infantium
modo , fed & adultorum , e liminibus domorum , e porti¬
bus le&icarum ac parietibus conclavium , ad fafcinum ,
morbos, incantationes, incendia, aliaque mala,fub Deo¬
rum A verruncorum (quos tamen ab ipfis Amuletis dirtin-
£tos faepirtime adhibebant) aufpicio avertenda : reprae-
fentabant illa res quandoque turpiculas & obfcoenas , for¬
mas Deunculorum, avium, pifcium,bipedum,quadrupe-
dumque animantium, ierpentum, quin & variorum facro-

T 2 rum

76, LITHOGRAPHIiE WIRCEB U RGEN S IS

rum aliorumque inter facrificia utenfilium. De Amule¬
tis iEgyptiorum fuse tradat Athanafius Kircherus m Oe¬
dipo JPgyptiaco diverfis loeis , fpecialiter vero Tomi ll parte II.
Syntagmate XIX. cap. i. & Jeqq. ibide'mque multiplices eo¬
rum imagines , fibi ex variis Virorum Illuftrium Mufaeis
communicatas , & aeri aut ligno incifas exhibet. Capite
quarto fcarabaeos prophyladicos quatuor defcribit ab fiL-
gyptiis fumme olim aeftimatos , ita , ut cum aliis Amule¬
tis in coronam colligatos collo, capiti aut brachiis impo¬
nerent. Hos, ut afpexi , non multum ablimiles deprehen¬
di bufunculis conchiti inclufis , quorum plures in Monte
noftro collegi, unumque Tabula II. exhibui, hoc folo di£
crimine, quod Scarabaei TLgyptiorum ventrem in planam
fuperficiem elaboratum, & charaderibus Gnofticis , vel
iEgyptiis aliisque lignis Hieroglyphicis infignitum habe¬
ant. Bufunculi (Scarabaeos poflem dicere, adeo ad Kir-
cherianorum formam in capite praefertim accedunt) ab-
folutam undique concham, & ex altera parte rudem &
impolitum Lapidem repraefentant. Ifidem fub variorum
animalium forma ab /Egyptiis exprefTam cultamque lau¬
datus Kircherus demonllrat. Eandem non in ^Egypto
folum, fed & Graecia, Phoenicia, Lybia, Lufitania, Italia^
<5c Germania divinis honoribus ritibusque ornatam docet
Laurentius Pignorius in Expofitione Aienjd ifiac a cap . 2. pag. j\
libi illud pariter obfervandum venit , quod in Anacepba-
Uofi Oedipi fui JEgyptiaci cap. 1. pag. 55 4. afTerit : Animalia
quae iEgyptii in Symbolorum vel Hieroglyphicorum fa¬
bricam aflumpferunt, non peregrina & extera, fed patria,
domeftica & ipfis familiariter nota fuifle,idque variis ar¬
gumentis probat : Primo , quod JEgyptu raro vel nunquam
Pbilofopbandi gratia patrium Jolum egredi /otiti, ut qui te fle Stra¬
bone & Herodoto reliquas gentes velut barbaras ignaras , & Sa¬
pientia1 fure indigas reputarent : Artes quoque & Difciplinas ve*
rdmque Pbilofopbandi rationem nullibi nifi in EEgypto ,Jicut prima
terrarum ^fic prima quoque rerum produclrice querendas exi/ii -
marent . - - - - Secundo nullam quoque Animalium extra AEgypti ,

limites

SPECIMEN PRIMUM.

77

limites degentium fingularem cognitionem habuiffie /Egyptios 9fied
eorum tantum , quos fcecunda Alater /Egyptus illis producebat .
Quod inde luculenter apparet , qui a cum/Egyptii toti effient in Ani-
malium virtutibus , indole , ingemo , Jympatbicis & antipathicis eo¬
rum affectionibus a lils que Natura dotibus perfer ut andis, omnes eo¬
rum nutus , te fle Plut arebo , & geflus mimmasque actiunculas ad
fuperfhtionem usque obferv arent , imo maximam in hifce cogno -
fcendis fecretioris Pbilofopbix partem ponerent , certe earum vir¬
tutum > proprietatumque obfervatwnem , ntfi in animantibus ma¬
xime obviis , iisque familiaribus minime fieri potuiffe , verifimile
efi. Quodji it a, ) ane nulla alia animalia , praeterquam /Egyptia9
quorum virtutes & proprietates ex quotidiana inJpeElione cogni¬
te erant , ad Symbolorum & Hierogrammatum jlrucluram afi-
fumpta fuiffe patet ; cum nullam externorum animantium
cognitionem intimam habuerint. Addit infuper : Quodfi in
multis antiquis fragmentis figura Cervorum , Elephantum , G alio¬
rum, Urforum fimiliumque incife r eper i dntur , nequaquam /Egyp-
iiorum, fed Graecorum figmentis accenfenda effe. Ex quibus
fulpicari licet, ex Utriusque Gentis fuperftitiofo artificio
confe&as effe animantium tam domefticorum & patrio¬
rum, quam exoticorum formas in Lapidibus noftris ex-
prefias,quas pro Amuletis & Phila&eriis , caeterorum pa¬
ganorum impio ritu , etiam in Germaniam ac Franco-
niam noftram propagato adhibebant. Accepi praeterea
ex monte noftro Statunculas quasdam vere (ut ceptae de
fuperilitiofis artefa&is hypothefi conformiter loqui per¬
gam ) ad fpeciem prophyla&icas. Formam fere ean¬
dem habent quam Serapes /Egyptiorum & Theraphim
Judaeorum, quae Idola fuifle a Rachele, Patri fuo Laban
furto fublata , & a Judaeis /Egyptiorum fuperfhtionem
imitantibus aflumpta * eruditillimc docet laudatus fae-
pius Kircherus Tom. i. Oedip. / Egypt . Syntag. llr. pag. 2jp. & feqq.
Erant autem Serapes iEgyptiorum figurae fine ulla mem¬
brorum eminentia veluti fajciis quibusdam involuta: , partim ex
appropnato lapide , partim met alio Jigno aut teftd confeci re. Cum
enim fuperftltiofiores reliquis Gentibus iEgyptii indigna¬
tionem & offenfam Deorum Tuorum metuerent, fi mu¬
li tila-

78 LITHOGRAPHI^E WIRCEBURGENSIS

tilarentur Eorum fimulacra , tali ratione & modo con-
ftruebant, quo ab omni ruptura aut mutilatione immu-
nia, integritate fua , Deorum per Sacrificia attradorum
affiflentiam & influxum continuo confervarent , quod
minime futurum rebantur , fi vel minimum membro¬
rum vel incuria vel malitia hominum corrumperetur.
Quod vel maxime timere poterant in ftatuis ejusmodi
prophyladicis, quas fecum , quocunque pergerent, por¬
tabant, ubi ex continuo ufu & circumlatione, fi mem¬
bra exfititia eflent , facile contingere poterat, ut brachi¬
um, manus, pes digitusve frangeretur. Eas proinde ta¬
li fculpturae apparatu formabant, ut folo,eoque velami¬
ne munito capite extantes, reliqua corporis parte veluti
conftrida fafeiis, infantum vel Mumiarum /Egyptiarum
more fierent. Statunculae meae lapideae non infantem
fafeiis conftridum, fed Turbinitem vel Cochleam oblon¬
gam exhibent, prominente in una alterave Idoli capite, cu¬
jus locum in alia vel charader, vel aliud fignum hierogly-
phicum occupat , quod alio loco fpedandum dabimus.
Nec abludit ab horum forma id, quod Tab: II. videre eft,
& ad Penatum Aegyptiacorum fimilitudinem aliquam
prope accidere videtur. Quos in ufus Cochleae fervierint,
divinare non libet. An Cornuum nomine Cornu Ammo-
nis intelligi debeat, dubito, de quibus tamen forfan ali¬
quando fufiUS, Cl: Langius in Hiftor: Lap:figur: Helvet: hb: 4.
cap. 1. ex Plinio refert. Lapidem hunc inter facratiffimas
Aithiopiae gemmas relatum, colore aureo Arietini Cornu
effigiem reddere, praedivina fomnia repraefentare,dum
capiti incubantium fubjicitur : Ammonis Cornu appel¬
lari, vel quod in folo arenofo circa templum Jovi Ammo-
ni a Baccho in gratiarum adionem ob inventum dudu
Arietis, quem Jovem fuiffe exiftimarat, in Lybia fontem
exltrudum,occurrat,vel,ut inventores hujus Lapidis ipfum
impofito Deatfri cujusdam nomine nobilitarent, vel deni¬
que ex ipfo cultu erga Jovem Ammonem. Fuit igitur
jam antiquitus a male credulaGentilitate ad fu perditiones,
quidni a Francis Ethnicis ad eosdem impios ufus adhibitus?

Gram-

SPECIMEN PRIMUM.

• 79

Grammitas noftros & Lapides litteratos dum confi-
dero,Telesmata occurrunt, non Tureis folum, Arabibus
& /Egyptiis , fed & Hebraeis, quorum charaderes potifli-
mum in Tab: VII. exhibemus , frequenter ufitata. De
conftru&ione & ufu Telesmatum videatur Kircherus Oe-
dip: iEgypt: Tomi III. part. I. claf: V. Potiffimum hujus
fabricae artificium in eo erat, quod ex Alphabeto Arabico
juxta ordinem litterarum hebraicarum,potefl:ate pronun-
ciationis & valore numerorum aequipollentium difpofito,
varia formarent Nomina Dei, quae fingula in fuos nume¬
ros refolvebant, fingulos Numeros & litteras Praefides fibi
Angelos habere fabulabantur, quos in elementa, planetas,
figna Zodiaci, totius denique mundi membra influere exi-
flimabant ; ex quorum combinationibus & laboriofis co¬
acervationibus (quod Tabulas Kircherianas infpicienti pa¬
tebit) fu a formabant Telesmata, infcribebant , & infculpe-
bant gemmis , membranis , figillis , fafciis , vexillis &c. quae
ad varia vitae humanae commoda procuranda, aut mala
avertenda, imo ad ultionem de hoftibus fumendam, dam¬
naque inferenda mirifica vi pollere , impie fibi aliisq; per-
fuadebant.

Atque utinam malefica haec ad peflimos ufus con-
ftruendiTelesmata fuperflitio apud Chriftianos hodie non
recrudefceret ! Qui infanum artis cabaliflicae ftudium
apud Hebraeos etiam perpendit, mecum non inficiabitur,
confeda ab iliis & in pretio habita fuiffe Telesmata. Quid
enim aliud Prophyladicas illas contr.a febres aliaque mor¬
borum genera, contra incendia, contra tempeftates & ful¬
mina fchedas, quam Telesmata dixeris, & certa continua¬
tae ad noftra usque tempora fuperftitiofae vanitatis docu¬
menta? Abutebantur hunc in finem Divinis Nominibus
& Cognominibus, quae varie in Sacris Codicibus exprefla,
fuis ipfi obfervationibus, calculationibus, feribendi pingen-
dive modis ad eflte&us extraordinarios impetrandos intor¬
quebant, ut ex iis, quae laudatus Chriftfels de Lapidibus
noftris ad Tab. VII. ex Scriptoribus Hebraicis fuccin&e at¬
tulit, colligitur, & intimus Dodrinae judaicae infpedor ac

U 2 Reli-

80 LlTHOGRAPHIiE WI RCEB URGENSIS

Religiofifllmus Cenfor Kircherus cit. p. i .Tom. III. clafs. IV.
dodiffime demonftrat fimul & confutat. Infpice nunc B.
L. Lapides noftros characteribus Hebraicis infignitos in
quibus cum Dei Nomen Sacratiffimum diverfimode ex-
preftum legis, nunquid venire in' mentem potefhjudaica
haec Amuleta fui(Te,in montem iftum vel judaeorum fuper-
llitiones fuas cum Eivelftadio migrarent, occultare volen¬
tium indultria, aut alio quocunque demum cafudefoffa?
Nec obftant obvii in litterarum & vocabulorum figuris er¬
rores, metathefes, charaderes ignoti & peregrini, ex quibus
vel myfterium aliquod, vel imperitiam fculptoris, vel exo¬
ticum fecreti (ludium in gente perfida judicabis. Opina¬
bantur aliqui ex fepulchris Eivelftadianis lapides noftros
Hebraizantes,ut ita loquar, in montem noftrum delatos:
Verum Telefmatis & Amuletis propiores funt,quamfepul-
chralibus Epitaphiis. Infculpunt iis Judaei quandoq; unum
ex (ignis Zodiaci conveniens Menfi, quo natus in mundum
defundus fuit. Si de ftirpe Levitica fanguinem traxerat,
pelvim apponunt cum malluvio,(in de genere, ut fomni-
ant, Aaronico, manus eftormant,inciduntq; methodo fe-
quenti complicatas : Pollicem pollici. Indicem indici, &
medios digitos complicatos apprimunt, annularibus & au¬
ricularibus elevatis, quo geftu dum benedicit populo, infi-
dentem digitis Dei Spiritum fibi fingunt, nec intueri, ne
caecitate percutiantur, manus praefentia Numinis facratas
praefumunt. Simile nihil hucusq; deprehenfum eft, praeter
notas ftellarum & charaderes faepe didos, qui adPhila-
deria aut Telefmata redius, quam ad monumenta defun-
dorum fpe61:are videntur.

Atque ita vix aliquid a me praetermiftum aut diflimu-
latumefte arbitror,quod ad Lapidum noftrorum originem
ab Arte antiqua petendam vel proponi vel excogitari pofi
fit. Nunc pro Natura Iconolithorum tam mirabilium ef-
fedrice loquendum eft : quod priusquam aggrediar, per¬
brevem apologiam interponere compulfus fum , ad fa¬
mam meam ab impofturae nota, & a modernae Artis
novitate Lapides Wirceburgenfes vindicandos.

CAPUT

SPECIMEN PRIMUM.

79

CAPUT DUODECIMUM.

Lapides noftri Idiomorphi non funt recenti ar¬
te manuque fa&i & fuppofiti3ut quidam fin¬
gere, & palmare commentum, fparfis quaquaversum
fabellis & narratiunculis publico venundare,
non verentur.

'Xu\i in prooemio rariffimam figurarum in
Lapidibus noftris novitatem , nec Herbipo-
li, nec inter exteros , quantum ex pluribus
diverfarum Nationum Lithographis , eo-
rumque commentariis difcere licuit , vifam
aut cognitam. Viris Litteratis anfam dedifle, nefcio quid,
de fuppofitione & impoftura fufpicandi. Hos inter ille
ipfiflimus fuit, qui poft habitam a me aliisque amicis fre¬
quentem montis & effoflionis infpedionem , dilige'nsque
circumftantiarum huc pertinentium examen , mecum de
rei veritate jam certo & penitus convido, in locum mon-
flrorum ejusmodi feracem profedus , fuaque manu non
unum figuratum lapidem effofium,non modo teftatuseft,
fed & de eorum origine fententiam rogatus, dixit, credere
fe Iconolitba ifla arte faci a ejje , fed antiqua , & Gentilifmi Vete¬
ris reliquias , Epifcoporum Germanicorum & Carolomanni Ducis
jludio,Cbrtflian<e plebi , fuperjlitiofis Ethnicorum ritibus adhuc ad -
dtcl<e ereptas , ac in hunc montem abjeclas ; de quo cap. 4. dif
ferui. Securo igitur tranquilloque animo calamoque
ceptam de hoc argumento diflfertationem profequebar ,
quam jam pene ad calcem perduxeram , cum inopinatus
ad me rumor defertur , fpargi per urbem paflim , atque
apud Magnates praecipue ac Eruditos , Lapides ad unum
omnes , quos Virorum Sapientum judicio edito tradatu
exponere vellem , recenti manu <& arte exfculptos , atque per

X inter-

80 LITHOGRAPHIdE- WIRGEBURGENS1S

intervalla , inde tanquam ex vetujlijfimo tumulo erutos , mihi$
fraudis ignaro , (3 c*cd curiofitate avide abrepto venditos ejfe :
Deceptum me , pari infelicitate mundo illudere , dum merces pu¬
tridas & novitias pro genuinis & antiquis , non fine tacito Pru -
dentum rifu venales exponerem. Obftupui vehementer, cum
fabulae hujus & atrociffimae calumniae authores intellige-
rem efle Duumviros , vel par antagoniilarum potius ,
quorum nominibus certis modo de caufis parco, omni
alias a me officiorum genere cultos , & aliquamdiu So¬
cietatis Academicae collegas. Cur > inquiebam , fi quod
prudens in materia ancipiti dubium occurrit , fi iterum
fufpe&a efle cepit Lapidum genefis , cur mihi, aut fi ani¬
mum in me praeoccupatum averfabantur , cur aliis toties
ad controverfias Litterarias expendendas congregatis pro¬
ponere verebantur ? Cur argumenta pro antiquitate La¬
pidum illorum in coetu publico allata, oppofitis fortiori¬
bus non eliferunt , & occultae fraudi larvam detraxerunt?'
Cur diffimularunt tamdiu , & nunc demum litem acer¬
bam movent , cum opus fub ultima manu & in veftibula
eft , ut in publicum progrediatur ? Nimirum jludio hono¬
ris mei , imo urbis (3 patri* fe incitatos dicunt > ut nunc curfum
vaniffimi laboris mei fiflant , cum pr*cipitio proximus , fama pe~
ricliter. Supprimendum opus , quod exteri fannis excipient , (3
prapr operum Authorem vel Jupin * ignoranti * , vel mamfejl *
impoftur * arguent . Si ita eft; cur clam me aguntur omnia?
Cur praefentem & faepius familiariter colloquentem non
admonent , edocent , dehortantur ? Si fuppofitio ipfis
tam certa & aperta eft,cur machinas occultas fubflruunt?
Cur delatione & demonflratione publica non oflentant ?
Cur viam modumque adhibent. Viro cordato & honora¬
to tam indignum, tam inufitatum ? Attende, obfecro,
B. L. rei contra me geftae fuccin&am feriem. Paucis ab¬
hinc feptimanis alter Duumvirum, montem ha&enus ju-
flis de caufis occultatum , ipsique bona fide & Amici¬
tia? ergo fub rosa dete&um , me infeio , & quod fcire
potuit debuitque , invitiflimo propalat : Itur in locum

magno

SPECIMEN PRIMUM.

81

magno ftrepitu, conflituuntur foffores, multis infpedan-
tibus eruti Lapides, coram oppidanis inter pocula , falfi-
tatis , fuppofitionis , & impofturae accufantur , & non
fine differiis condemnantur. Non multo poft alter Du¬
umvirum , artificii , quod in paterna fortaffis officina di- ’
dicit , fpecimen faff urus , Lapidibus tractabilioribus cha-
raff eres hebraicos cum cultello, hebraeis in circumcifione
ufitato, formasque Dracunculi alati, Muris, Leonis , Mali
granati,&c. infculpfit, nonnullos eorum in diverfis montis
famofi prominentiis fua manu fuppofuit , unum que ex
his & alterum Lapicidas puero , hunc in finem magnis
pollicitationibus conduffo , & fubornato , mihi venden¬
dos commifit. Redit mox fraudis minifter puer , vendi¬
tae impofturae pretium exhibet , applauditur , & pro re
bene gefta liberale proemium offertur.

Te nunc Benevole Leffor appello , ad tuam aequita¬
tem provoco , Te arbitrum conftituo. Quis machina¬
tionum tot clandeftinarum fcopus fuit, nifi, ut fumptus,
labores , operam , famamque meam hoc aftu velut ictu
unico profternerent & profligarent ? Et refpondiffet forte
tam callidis conatibus optatus eventus , nifi vigili oculo ,
propitioque Numine patefaffa fraus , ne adolefceret , in
cunis fuffocata fu i flet.

Sed indulgeamus aliquid confiliis & votis aemulorum
noftrorum : demus fpurios iftos artis novitiae partus ge¬
nuinis lapidibus noftris permixtos, inventos, & Lithophi-
lis obtrufos efle ; An ideo , quidquid Iconolithorum a me
fex menfium fpatio inventum efl: , impofturam fapit ?
Nulla aetas , nulla Provincia efl , quae falfarios paffa non
fit, & monetae corruptores. Sunt, qui Nummos Roma¬
nos, Graecos, iEgyptios,aliosque, gemmas quoque fcul-
ptas tam dextere imitantur , ut peritiffimos Antiquarios
decipiant ; idem de piff uris & ftatuis judicium efto : An
ideo Nummi omnes , quibus vel in quotidiano commer-

X 2 cio

82 . LITHO GRAPHICE wirceburgensis.

cio utimur , qui in agris , villis , vineis , urbium & fepul-
chrorum ruderibus , in Romanorum Graecorumque pri-
fcis (lationibus reperiuntur , an gemmae , pi&uras , fta-
tuaeque omnes , quae in Technico-thecis Regum & Prin-
cipum aflervantur , non antiquae artis monumenta , fed
adulterina impoftorum artefafta funt , antiquam elegan¬
tiam peritae fraudis imitatione mentienda ? Sanae mentis
nemo id affirmare , nec ideo (uppofitorum numero ge¬
nuinos lapides noftros accenfere aufit , quod invidae artis
iriduftria paucos aliquos effidos & Lithophilorum rrtani-
bus obtrufos intelligat. Hoc ut pluribus rationibus de-
monftrem, Te praeprimis B.L. monitum velim , figuras
omnes, quas in Tabellis huic Differtationi infertis fpedan-
das exhibeo, longe antea a pidore delineatas,& Chalco-
grapho demandatas effe,quam Duumviri ifti de moven¬
da controverfia cogitarent , aut antiquitatem Lapidum
fufpe&am haberent , nihil proinde conlpedui tuo confi-
derandum dedi , quod novus ifle Praxiteles fcalpro & in¬
genio fuo queat vindicare.

Longe antiquiora funt , vivuntque cives in oppido
vicino honeftiffimi, qui jurati teftantur , jam ante annos
multos proles fuas , dum ludibundae in monte ifto vaga¬
rentur , Lapides figuratos attulifie domum , non fine pa¬
rentum admiratione , qui tamen ignari , quo in pretio
Litteratis fint faxea ifta prodigia , nonnulla curiofitatis
gratia affervarunt , plurima neglexerunt. Quis ille prae-
terlapfis temporibus artifex fuit , qui fumptus & operam
impendit, ut clam pueris ludum faceret ? Scilicet quod
prifcae fidei & integritatis indigenis in mentem non venit,
peregrini & advenae audaci temeritate moliuntur, non
ut pueris , (ed Viris ex omni ordine Graviffimis , imo to¬
ti Franconiae imponant. Quibus enim rationibus pote¬
runt perfuadere , ingentem Lapidum effofTorum copiam
artificiosa falfarii cujusdam fraude tantillo tempore con¬
feram , & in hunc locum omnibus obvium , oppidano¬
rum

i

0

SPECIMEN PRIMUM. 85

ruftl in’ vineis contiguis aedatis, autumni. Veris, im6 &
hyeinali tempore haerentium oculis expolitum ita clancu¬
lo deportatam ede, ut nunquam furtivi vefpillonis um*
bram aut veltigia obfervarent. A menfe Junio praeterlapd
Anni 1725. usque ad Novembrem per intervalla & vix non
per otium, condu&i a me operarii, montem perludrarunt,
rigididlma anni currentis hyems & denfae nives fufpende-
runt negotium, donec foluta glacie, mitior tellus coelum-
que,ligoni aditum in vifcera permitteret. EffolTa funt fex
menfium fpatio figuratorum lapidum circiter duo millia,
iis non annumeratis , qui vel diluvianis accenlentur , &
ingenti copia fele odendunt, vel qui monte jam pate¬
facio a tenuioris fortunas incolis lucri causa promilcue
eruti, venales circumferuntur. Tedantur praeterea fculp-
tores nodrates, Zoolitha <St Lithophyta plurima in faxis
folidififimis,filicea aut marmorea duritie praeditis adeo ex-
acle belleque animantium aut plantarum formas referre,
ut vel uni exfculpendae unius & alterius diei labor conti¬
nuus vix fufficiat,id quod experientia propria Novitius ille
fuppofitorum lapidum Artifex forlan didicit. Finge nunc,
& crede, fi libet , fex menfium fpatio ingentem Iconolitho-
rum numerum tanto labore, nec minore pretio ab unico
fodore ignaro confe£tum,& eo fine in monte defodum,
ut unus ego in fraudem inducar. A11 abfurdius commen¬
tum Cretenfium mendaciflimus excogitavit unquam , &
auditoribus obtrufit ? Foffores meos , quorum opera hoc
in negotio unice ufus fum,quod attinet, tres funt germani
fratres, pauperculae viduae filii,quorum natu-maximus aeta¬
tis annum decimum nonum nondum explevit, reliqui pu*
dones funt. Hi artis fculptoriae prorfus rudes, quod D.
Parochus, & Magidratus oppidi, de educatione eorum,
modoque vivendi , se'que alendi quam optime informati
tedantur, mercenariam operam lapicidis in montibus vi¬
cinis locabant, <3t accepto pro diurno in eruendis faxis, aut
gleba, fragmentisque removendis labore, modico dipen-
dio, fe matremque fuam utcunque fudentabant : a me

Y autem

84 LITHO GRAPHICE W I RCE B URGENS IS

autem cafu fortuito condudi, & liberaliore laboris pretio
illecti , relidis fodinis fefe totos eruendis minore difficulta¬
te lapidibus meis impenderunt, modo quidem, quo pote¬
rant, occultiflimo, ne & alii fpe paris lucri incitati fe foci-
os laboris adderent, lucrumque divifo, inter plures operas
.pretio, diminuerent. Horum artibus quo minus adfcribi
pollint lapides noftri Idiomorphi, facit figurarum in ple-
risque exada ad Naturas prototypon imitatio, plantarum
exoticarum, & peregrinorum animantium in his terris
vix Litteratis viforum (St eleganter exprefibrum frequentia,
charaderes& vocabula diverfarum linguarum modis tam
diverfis,nunc inverfi,nunc transpofiti, nunc debito ordi¬
ne collocati, & quae alia funt faxorum iftorum portenta,
tum etiam puerorum foliorum aetas, imperitia, fimplex
integritas, in quam technae tales minime cadunt. Si di¬
cis aliorum artificio efifidos , fofTorum manibus monti il¬
latos, ac rursus efFofibs,mihique venditos; Nae tu opu¬
lentum & induflrium tibi impoftorem fingis, qui in frau¬
dem , fimplici puerorum loquacitate facillime manifeftan-
dam,fumptus Iabore^que immodicos, incerto eventu im¬
penderit, & hodiedum impendat, ut diverfiffimis opera¬
riis montem jam notiflimum fcrutantibus fuppetant ea,
quae vendant inquilinis & exteris, ac ita non foli mihi,fed
& quam plurimis aliis, licet ignari, illudant. Cur variant
modo Duumviri, &fculptos nunc proclamant, quos pau¬
lo ante figulorum opificio, fiada per formas ( tam diver-
fas nempe) imprellione, igne codos,& quafi lateres to-
fios efife volebant ? Cur a Sententia Paganismi magno
llrepitu <Sc non fine ambitiosa hiftoricae obfervationis ja-
dantia quaquaversum prolata recefierunt tam fubito*
convidi nimirum lapidum multitudine, quam minime
fperabant : fcilicet a Lufu Naturae Duumvirum alter ad
Paganismi reliquias, ab his ad impoffuram delabitur, fa-
dus denique iterum Ludio, quod prius efie detredabat?

Ipfa montis inculti conditutio iniquae cavillationis fal-
fitatem,rubigine, ut ita loquar, graminea, qua incrudatus

cer-

SPECIMEN PRIMUM.

85

cernitur , ad oculum demonftrat. Eft , ut cap. 2 ; dixi mons
fterilis, virgultis hinc inde ex Betula & Abiete praefertim
enafeentibus hifpidus,mufcofo & annofo gramine frutici¬
bus & radicibus arde implexis, reticulari voluti lorica te-
dus & armatus, nec ab hominum.memoria ligonem aut
.harpagi nem paffus (cacumen excipio , pro terra habili
vinetis importanda faepius aperiri lolitum , fed faxorum
figuratorum minime ferax ) tellure fub viridi clypeo
intada , & virgine. Itaque denfus ifte ramosusque
terras cortex prius perforandus , dilacerandus , ac re¬
movendus eft , priufquam in glebam lutofam pene¬
tres, in qua lapides noftri,fi non generantur, faltem cujuf
cunque demum artis & operis pervetufta monumenta de-
litefcunt : fi proinde falfariorum nuperrimorum dolo &
(ludio lapides noviter fculpti ac dido in loco reconditi
funt» deprehenfa fuiftent recentis fofilonis veftigia, laceri
corticis fpedabiles fifturae, hiulcum folum,8c fimilia labo¬
ris etiam a rnenfe tentati peradique documenta. Nihil
iftiusmodi hadenus obfervatumeft ab iis, qui repetito (as¬
picis itinere, mutatis pro arbitrio fofioribus ufi, jam hoc,
jam alio in loco, prout opportunum videbatur, penetra¬
runt in montem, laborantium manibus vigili oculo inten¬
ti» ne, quod pariter jaditaturn fuerat, in ipsa foffionis oc¬
cupatione lapides fub vefte abfeonditos clanculum proji¬
cerent. Horum Nomina teftimoniaque, ut ex Gratiofo
Eorum Annutu pofifem , fi hoc loco apponerem , erubefee -
rent obtredatores mei, & fera audacis cepti poenitentia
dudi , recidere in caput authorum telum calumniae non
fine vulnere fentirent, praefertim» cum inftituta inquifitio-
ne convidi,<3c ex propria confeftione, fuppofitionis rei
declarati fint.

Verum nunc caecutiunt omnes, (oli ipfi pliis Argo ocu¬
lati fu nt : vident foli,quia foli invident. Suppofititil Ia¬
pides omnes funt, quia Duumvirum alter fpurium artis
fuae fabrilis, dicam, an fculptoriae opus mala fraude fuppo-

Y 2 fuit;

86 LITHOGRAP. WIRCEBURG. SPECIMEN PRIMUM.

fuit ; Tot Teftibus omni exceptione majoribus , nedum
verbis meis fides non habetur, quia Litteraturae Franco-
nicaereftaurator,fi fuperis placet, & Polyhiftor non dixit,
qui id folum credi, & pro oraculo haberi vult, quod,&
quia ipfe dixit : cltiTCif f Qa. Occurrit opportune mihi Plauti
Curculio, in quo Comoedus dixit, defcripsitque omnia,
quae de Viro nimia philautia occupato dicere fapientes
pofient.

Date •viam mihi , noti, at que ignoti, dum ego hic officium meum
Facio , fugit e omnes, abite, & de via fecedite ,

Ne quem in curfu capite, aut cubito, aut petitore offendam aut ge¬
nu &c.

Sed parcius ifta modo. Arroganti epiftola Praxite¬
les fupradi&us bellum indixit : commentariolum mina¬
tus eii, quibus lapides meos fuppofititios demonftrabit ; er¬
ravi : non meos,fed quos fua manu finxit & fuppofuit,
fuos fcilicet. Sic homo oblcuri hucusque inter Littera¬
tos nominis, & Scientiarum Tyrocinia nondum egrefius,
auroram claritatis fuae in calumnia ac impoftura vere eru-
befcenda quaerit. Expe&o firmo pede Schediasma, imo
Satyram, quid enim mitius e calamo animoq; tam ama¬
ro promanabit ? (ed vitio mihi non vertet ipfe, nec, quem
patronum & adjutorem, fi non authorem litis intentatae &
motae habet, fi orbi didu&o velo ea poftmodum laceffitus
& provocatus aperiam, quae nunc tacitus praetermitto.
Non poflum tamen, quin fymbolo gemmae, qua epifto-
lam comminatoriam obfignavit, aliud opponam perfonae
jpfius magis conveniens. Rofam fibi audax Novator elegit
floridam & fpiiiofam, cum Lemmate : Non tangor impune:
Rofam fculpere debuiflet, (ed foliis deciduis marcidam, re¬
lido calvo fterilique dolone, folis fpinis armato , fubfcripta
Epigraphe : Supereft vis fola nocendi. Expofitionem lem¬
matis aut ipfe fibi faciet, aut ego in extorta julfa veri
tatis & innocentiae defenfione orbi explicabo.

CORQL-

LITHOGR. WIRCEB. SPECIMEN PRIMUM. 87

CAPUT DECIMUM TER¬

TIUM.

Afferuntur rationes seque graves pro Origine
Lapidum noftrorum figuratorum, Caufis

Naturalibus, non vero Arti tribuenda.

Pfe mihi viam praeclufifle videor. Natales La¬
pidum Wirceburgenfium e Naturae penu de¬
promendi , dum plerasque caufarum Natura¬
lium , quibus celebriores Lithographi foffi-
lium monftrorum partus tribuere folent,Idi-
omorphis faxis noftris minime applicari pofie , fuperius
oftendere conatus fum. Quodfi tamen Caput quartum, ubi
Reliquias Paganifmi rejecimus , attente examinaveris , Ar¬
tem non minus ac Naturam inter Iconolithorum tampro-
digioforum genearchas non computari, ac de utraque idem
fufpenfojudicio, me exiftimare affirmabis, praefertim cum
ea, quae de Amuletis &Teleffnatis cap. xi. attigi, facillime
evertantur, fi vel ipfi Lapides non infolo typo, cjuemabfen-
tibus communicare potuimus, fed quales, quaque forma
eruuntur, fpe&andi praefentibus porrigantur. Unde fa¬
cilis conje&ura fit, non ad fcalpra ftatuariorum, nec ad
figulorum rotas, nedum ad infidiofas aemulorum, ut mi-
titfime dicam, manus confugiendum effe, ut foflilium Ani¬
mantium, Plantarum, Stellarum, aut fimilium figura¬
torum genefin detegamus. Noverunt Lithographi, &,
fi fpectare coram aut poffent aut vellent, tum in dome-
ftica Lithophylacii mei fupelle&ile, tum in famofiflimo-
rum Scriptorum tabulis aeneis exhiberem ea, quae extra
Fran coniam Natura Thavmaturga operata aut imitata
eft. Peritis & oculari experientia edo&is loquor, quibus
nec mirum, nec infolens videbitur id, quod ager Wircc-
burgenfis peperit , fi iis comparetur, quse in Helvetiae,

Z Hunga-

ts LITHOGRAPHIiE WIRCEBURGENSIS

Hungariae, Auftriae, Saxoniae, Epifcopatfis Eichftettenfis,
Hafliae, Thuringiae &c. montibus. Fodinis, antris & fpe-
cubus tanta multitudine reperiuntur, quin ulli Inventori
Lithophilo Artis in Taxis iftiusmodi elaborandis impenfae
fufpicio inciderit. Exemplis illuftrare afTertum pofiem,
fed quia brevitati ftudeo , nec textum verborum meo¬
rum, more multorum, fuppofitis notis, & exfcriptis Au-
thorum fuffragiis & longis digreflionibus, ad procuran¬
dam DifTertationi in modum codicis infarti Tpiflitudi-
nem, famamque multae ledionis aucupandam, amplifi¬
care volui; ad Eruditorum, quibus talia nec nova, nec
peregrina funt, affenfum confidenter provoco.

Invenitur in Monte Eivelftadiano Lapidibus noltris
de artificio fufpedis permixta ingens Chamarum, Pedi-
num, & Pedunculorum , T ellinarum , Mufculitum , Oftra*
citarum. Conchitarum, Cochlearum,Turbinitum, Nau¬
tilorum, Cornuum Ammonis diverfarum fpecierum, co¬
pia, eodem terrae finu, eadem terrae gleba recondita, quae
alii Diluvianis reliquiis , alii projedis oceani, per occultos
fluminum b finu Tuo orientium canales, terram perme¬
antis excrementis, alii aliis Naturae petrificantis operae at*
tribuunt : Cur in illorum analyfi ad cauTas naturales re¬
currimus, fratres vero gemellos, figuratos, inquam. Lapi¬
des caeteros eodem e gremio efFofios Novercae Arti adjur
dicamus ? Quis parentum tam diverforum Tobolem ge¬
nuinam alteram, alteram fpuriam& adfcititiam uno in
finu & acervo ita commifcuit?

Inveniuntur non paucorum infedorum, plantarum,
fruduumque figurae Tolitariae, & Tuis matricibus involutae,
e quibus , ut ex ovo pullus, exclufae apparent, docentque,
quod genus unde domo. An forte ut gypfeae formae ce¬
ra, ut argillaceae metalla, fic liquefadae Tubterraneis py-
rophylaciis, aut radiis folaribus, aut imbrium alluvione,
petrae infufae Tunt, & excavatam Arte glyptica can¬
crorum, lacertarum, cochlearum domiportarum ima¬
ginem induerent ? Quis malum Armeniacum Tabula VL

> ex-

SPECIMEN' PRIMUKJ. ' $9

expreflum tam dextere ex lapide prorsas arenofo fprma-
vit, ut nucleum fuis membranuli* & cortici involutum,
& a reliqua fr udus mafsa feparatum , ill^fq corticp iofe-
ruerit?

Inventa funt aeftivo tempore in monte ifto infera vi¬
va, plane exotica & incognita, aranei vultus humani tru¬
cem formam referentes, quales Ulyfles Aldrovandus fi-
gur. XV. de infe&is fub nomine phalangii fi ve Tarantulae
deferibit: In Tab. XXI. fundulum intueri licebit, exa&if-
fime etiam quoad colorem caeteraque attributa cum Tel-
linulis nondum penitus petrefa&is expreflfum: Domun¬
cula vefparum cerofae, non lapideae, & alia id genus mul¬
ta, quae ibidem petrefada, effodiuntur. An viva illa ani-
malcula etiam Arti accenfebis ? Et cui alteri quam male¬
ficae, fi e naturalium animantium clafle excludas?

Inveniuntur eodem in loco frequentes filicea duritie
lapides, quibus fluor feleniticus & criltallinus coloris lutei
petricofus inhaeret, in guttas & globulos, in columellas
& gyros, variis cavitatibus hiantes eundem plane in mo¬
dum induratus, quo fumma hyeme deciduae e teftis ni-
vium liquefeentium ftillae , aut in crypta fubterrane^
Homburgi ad Moenum fuccus deftillans petrificus in cu¬
neos, vel glaciales vel faxeos congelatur: &, quodeaufas
naturalis opificium manifeftius commendat, fluor idem
quandoque in bufunculum, alibi in lacertam, fed dimi¬
dia fui parte pcrfe&am definit , ut operis incepti faftidio
correpta Natura, aut aliunde impedita defiifle videatur.
Atque haec ipfa materia Iconolithorum noflrorum plafti-
ca , haec fortaflis origo & femen exiftimari poteft. Non
pofiiim hic praeterire ea, quae Cl. Helwingus part . / . Utbo*
graph. Angerburg. pai*. 3$. refert, argumentum hoc meum
non mediocriter illuftrantia: Reperi, inquit , in Anglid proph
Harvicb , ad littus Occani , pene ad milliam diftantiam , lapidum
numerum ingentem , nam totum illud fyatium , ftMt alia httora
arenam , loco ift/us petrefacia corpora , parva , magna , monjlrat
in maxima quantitate (3 abundantia. Non potui differentiam ,

Z 2 quam

, ?

so LITHOGRAPHIjE ^IRCEB URGENS IS

quam proclivis ad generandum Ancilla fummi ( Natura ) ibi mi¬
ni fir at , fatis admirari. Nam licet omnes ex luto certo pingui ,
quod agitatione maris rotundam ifiam* quam proferebat, figu¬
ram edidicerat , ejfent fabricati , diverfi tamen coloris , ma¬
gnitudinis , confifientio » mixturo erant infinito. Aliqui duriti¬
em perfeci ijjimam acquifiverant , <3 nihil erat > quod ipfos non
djfimi labat lapidibus illis , /» plateis Londinenfibus reperiuntur ,

quidam autem incipiebant primum indure/cere , <3 quorundam
pinguedo erat tam mollis , digitorum ve fligi a , quando impri¬
mebantur , relinqueret. Narrat poftmodum , qua ratione
ipfe molli huic glebae chara&eres varios impreflerit, acus
infixerit, fpatio horarum 12. tam fortiter induratas, ut
fine effra&o lapide evelli non pofient. Pergit , & ait :
Obfervavi etiam aflccitatc Jofis (3 Joli limum iftum in quibusdam
genituro fuo Jpcciebus fijfuras parvas , (3 in macoribus majores
acceptjje , & poflea falis quandam efflor efcent i am cum liquore lapi¬
de fcente mixtam locum (3 rimaturam explevijfe , unde marmo¬
ris mire variegantis Jpecies in pluribus reperiebatur . Confer
nunc haec Lithographi expertiflimi di&a cum iis , quae
cap. 1 1. de Indole & plexu lapidum nofirorum comme¬
moravimus: dubitabis fane an littoris Harwicenfis poti¬
lis, an Montis noftri glebam deferibere Helwingus volu¬
erit. Inveniuntur in eo Brittannici maris littore varia pe -
trefafta corpora , parva , magna , inveniuntur eadem in Mon¬
te noftro ; Lutum pingue efl , alicubi induratum , alibi indure -
fcere incipiens , alibi pinguedo mollis , quae omnia folo noftro
conveniunt. Invenit ibidem marmoris mire variegantis Jpe-
ciem; idem cum fummo intuentium ftupore & hic depre¬
henditur, ubi politi Conchitae & poecilofpermi lapides
detra&o cortice marmor exhibent, rubei, fubflavi, cine¬
rei coloris, in quo venarum & macularum multicolorum
locum fubeunt, concharum, pc&unculorum petrifica-
torum nigrae, albentes & flaventes lineae, caeterorum mar¬
morum ftriatam varietatem fu per antes. Petrefacfa illa
littoris Harwicenfis corpora Naturae opera agnovit Hel¬
wingus, licet fua ipfe manu arteque figuras quasdam cu-

riofi-

SPECIMEN PRIMUM.

9i

riofitatis ftudio imprefiferit: Tu quoque e numero Natu¬
ralium effeduum petrefada noftra non eliminabis * licet
Antagoniftarum manus non curiofitatis , fed cavillandi
ftudio , fuis quaedam fimulacra fcalpellis formaverint.

Quidfi pro vindicandis Naturae lapidibus noftris, in
fententiam anonymi a Biittnero in Coralliographia fub-
terranea exCl. Spenero non fine aculeo perftridamdefcen-
dens dicerem, hanc efife naturam lapidum noftrorum, fic
figuratos nafci, efie Lapides Sui Generis ab Authore Natu¬
rae fic conditos, qui non minorem lapidibus, quam ve¬
getabilibus & animantibus varietatem pro liberali Omni¬
potentiae Effedricis foecunditate indiderit.

Opinionis hujus piae magis & expeditae , quam eru¬
ditae & phyfiologicae rationem aliquam peto * ex Con¬
chitis & Pedinitis , qui tanto numero pafTim* etiam non
inquirentibus occurrunt, ut ampliffimis moeniis & pala¬
tiis exftruendis abundantiffimam materiam , eamque pre-
tiofam & fblidam, quia marmoream, fuppeditantjquos ma¬
rinis partubus, quo minus adfcribas, obftant dodiftimi
Langius & Luidius iis argumentis, quibus diluvianos acri¬
ter impugnant. Cornua Ammonis per Franconiam mil¬
lena & millena in lapidicinis effodiuntur ; folus ego ad du¬
centas elegantiflimarum figurarum & fpecierum diverfif-
fimarum etiam ad multarum librarum pondo cum- &
fine junduris* articulationibus, concamerationibus pof-
fideo, nec omnia acephala, fed capitata, roftrata, ocu¬
lata. Nec ullus eft, quodfciam, legerimve, qui tot di-
verfas tertas , pilees, aut infeda viva vel extinda, quorum
formam exhibent, five in gyrum convoluta, fi ve explica¬
ta, ex quocunque mari vel lacu extraxerit, dederitve fpe-
danda. Et, quare obfecro, inter tot cornuum Ammo¬
nis & Nautilorum millia, non in monte folum Eivelfta-
diano , fed in fingulis lapidicinis ac vineis frcquentiflime
fe fe offerentium, nec unicum quidem cum armatura
crudae, teftae, corticis aut fquammarum & tegumentorum
veftigiis hucusque licuit reperire ? Cur Pedinitae, Pedun¬
culi, Chamae, caeteraque conchylium iapidefeentium ag-

A a mina

92 LITHOGRAPHIjE wirceburgensis

mina iis nativis armaturis femper dedituuntur? fi pifces
illi aut infeda marina mondrofa fuerunt, quo vento, qua
procella, ex quo Oceano in Franconiam delata, qui in
cornua Ammonis undulata, fed diverfis capitibus, driisTul-
cis, tuberculis ornata, rariilimo nec hadenus vifo prodigio
indurata a me fervantur ? Quis in Conchitis ardiflime con-
clufis & eftr adis infedi alicujus reliquias unquam confpexit?
Quis Pedunculitas in interna fui parte natura fua alias lae¬
ves, tot driis fulcisq; non fecus ac in extima facie fua inaravit?

Quis Lithographorum perfpicacidimorum Cornuum
Ammonis tam diverforum genefin ad hanc usque diem
ita dilucide & irrefragabili calamo detexit, quin gravifli-
ma fuperfint argumenta, quae eorum e diluvio univerfali
originem dubiam faciant, & incertam? de tot Conchitis
pelagiis & anonymis nec a Liftero nec Bonnam defcriptis &
depidis , quorum haud mediocrem etiam apparatum
mons noder alit, fintne finguli profapiae maritimae adhuc
fub judice lis ed. Cum conchylia illis fimilia e maribus
vel ejeda , vel ab urinatoribus extrada , nec meum nec
aliorum confpedum hucusque fubierint , licet feledidi-
morum tedaceorum utriusque etiam Indiae aliquot millia
aliquando habuerim. An non igitur dicendum foret
mecum, quod fint lapides generis & indolis fuae, non mi¬
nus ac gemmae, marmora, magnetes, pyritae aliaque mun¬
dani lithophylacii prodigia & ornamenta? Quid fi & idem
de lapidibus nodris figurae tam lingularis edixeris?

Sed manum de Tabula. Tabellas meas Examini Viro¬
rum fapientum fubjicere volui , eorumque fententiam in
re nova & ancipiti experiri, non meam dicere; Eruditis
fcribo , in re tam controversa erudiendus dodiffimis re*
fponfis, quae vel a typo, vel a calamo expedo. Lumen
Lithographi illudres , ut fpero, affundent, argumento
quam infolenti, tam obfcuro : Huic faculam quoque
meam fuperaddam, & quid Wirceburgenfis Ager conti¬
nuato fodorum opere impoderum detexerit, & quidquid
penitus fentiam, palam facere, & declarare
non gravabor.

CAPUT

SPECIMEN PRIMUM.

93

CAPUT DECIMUM QUAR¬

TUM.

Synopfis Tabellarum reliquarum, in primo hoc

Lithographias Wirceburgenlis fpecimiae

exhibitarum.

Oftquam ha&enus de Lapidibus figuratis Agri
Wirceburgenfis in genere, ac de nonnullis, licet
breviter in fpecie difierui, infertis hinc inde ad
fidem verbis faciendam Tabulis, fupereft, ut
reliquas, ad promiffum ducentorum & ultra
Iconojithorum numerum complendum, confpe&ui & exa¬
mini Tuo fiftam. Id vero Te B. L. monitum praeprimis
velim, in feligendis ac difponendis lapidibus 'non obferva-
tum a me ordinem , quem Zoologi & Lithographi per
varias regnorum Naturae clafifes, ipsaque animantia & ve¬
getabilia in fuas fpecies redigenda adhibere non ingeniose
minus, quam eleganter confueverunt. Ut methodum
forte non adeo perfe&am probatamque tenerem , tem¬
poris brevitas, operis maturati, quandoque alternanti¬
bus munerum meorum publicorum curis ac laboribus in¬
terrupti acceleratio, <3c, quae praecipua caiifa fuit, lapi¬
dum, nondum in tanta multitudine, qua illos hodie pofi
fideo, coacervatorum paucitas, e quibus fele&um pro ar¬
bitrio facere non licuit, fed prout effodiebantur , in hunc,
quem exhibeo, qualemcunque ordinem collocare, & pi-
dori delineandos , chalcographo laminis infculp endos
tradere coadus fum. Omiflis igitur tabulis feptem, quas
in praecedentibus paginis videndas dedi, a Tabula odava
exordior.

Exhibet illa in lapidibus (qui omnes ad vivum & jux¬
ta nativam fuam magnitudinem, exceptis pauciffimis,
imo etiam crafHtiem, quantum fieri penicillo potuit, ac

A a 2 totam

94 LITHOGRAPHIiE WIRCEB URGENS IS

totam formam dclineati funt) infe&a Terreftria, Exan¬
guia, Apoda majora & minora , nimirum Limaces, Coch¬
leas domiportas, & Lumbricos Terreftres.

Tabula IX, Infefla minora terreftria tam polypoda ,
quam oligopoda, non alata, ut Formicas, Forbicines,
Scolopendras terreftres &c»

Tabula X. Infe&a minora terreftria, aptera, ftve alis
carentia, & oligopoda, nempe Araneorum diverfas fpeci-
es, cum & fine telis.

Tabula XI Infe&a minora aptera, fed polypoda. Eru¬
carum fcilicet multiplices figuras. .

Tabula XIL Animalcula fi ve infe&a majora pedata non
caudata, tam terreftria, quam amphibya. Bufones terre¬
ftres, Ranunculum viridem. Bufones aquaticos & Ranas
paluftres*

Tabula XIII. Animalcula five infe&a majora terreftria
pedata & caudata. Lacertas, interque eas unam bicipitem,
Salamandram.

Tabula XIV. Infe£torum analytrorum, nudis & dete-
£Hs alis volantium , Mufcarum , Apum , Crabronum ,
Libellarum, Vefparum varias fpecies.

Tabula XV. Similium infe&orum alatorum Papilio¬
num videlicet diverfas (pecies.

Tabula XVI. Ejusdem claflis Perlas , Libellas > aliasque
peregrinas & plane exoticas.

Tabula XV/ 1. Infe&orum alatorum, & a potiori Co-
leopterorurti, five alis opertis praeditorum, Locuftarum
nimirum & Gryllorum feriem.

Tabula XV III. lnfefta alata vaginipennia five coleopte-
ta. Scarabaeos, Cantharides, Cervos volantes.

Tabula XIX. Infe&a tam terreftria pedata & caudata,
quam animalcula aquatica exanguia, cruftracea, pedata
& caudata, ut Scorpiones, Aftacos, five Cancros fluvia¬
tiles, Squillas &C.

Tabula XX Animalcula marina cruftacea rotunda &
pedata, ut Cancros marinos. Paguros, Oeftros marinos.

Tabula

SPECIMEN PRIMUM. ? 95

Tabula XXL Varios pifciculos tam fluviatiles, quam
marinos, eosque monflrofos, Fundulum praeprimis cum
Tellinulis nondum penitus petrefa&is repraefentat.

Atque hae funt Lithographiae Wirceburgenfis Primi¬
tiae, quas, ut ederem, & Patriae illuftrandae , & {ludii
nobiliflimi amor me incitarunt. Fateor, retraxi faepc
manum ab opere cepto , abftra&us & officiorum meo¬
rum diurnis no&urmsque laboribus fatigatus, qui necefi
farium lucubrationi in Patria novae , ab exteris morofb
examine difcutiendae otium vix indulferunt. Acceffit in-
confulta & importuna Duumvirum non contradicendi,
quod Viris Litteratis de re obfcura difputantibus in votis
efl, fed conatus meos infulfls difteriis evertendi prurigo,
quorum alter extra chorum & ordinem faltans , falcem
alter meffi alienae immittens , Differtationem de rebus
non firis, nec (ludia, do&rinam aut negotiationes eorum
concernentibus, fed unice meam, &phyficam, innoxi¬
am prorsus nulli non modo non moleftam , fed ob Ar¬
gumenti in Franconia detefli novitatem deflderatam, &
meis fumptibus procuratam , in progreflu retardaffent,
nifi devi&o, quod ingetere moliebantur, laboris taedio
id faepe volviffem animo: _ _ .

Tu nec cede malis, fed contra audentior ito.

Non ceffi , ut impofita primo fpecimini coronis de-
monftrat. Nec porro cedam, aeque promptus ad affe¬
rendam caulae aequiffimae veritatem, ac paratus fui ad Li-
thophylacium hoc Franconiae novum Orbi demonftran-

J 1 J . i . *«. • J I-

dum.

Viris vero Litterarum & fcientiafum politiorum ac
reconditarum Cultoribus & Patronis libens fumma, qu&
omnes colo, obfervantia, me, calamumque meum fub-
mitto: Illorum judiciis, fi fenfls, fi rationibus meis prae¬
ponderaverint , palmam concedam , acquiefcam. Sin
veriora occurrent mihi, in fecuturo forfan Lithographiae
Wirceburgenfis fpecimine, majore Iconolithorum appa-

Bb ratu.

$6 LITHOGR. WIRCEB. SPECIMEN PRIMUM.

fatu, meliore ordine digefto, novisque iisque rariffimis
^oticorum figuratorum lapidibus inftru&o ea modera-
tione , quae Chriftianis Philofophis , imo Ethnicis bene
moratis in ufu & pretio fuit, exponam, ut Diflertatio
tiim prima , tum altera amica fit, fine felle & Aloe

inquifitio veritatis.

Admonitio ad Bibliopegum.

>V' * i j . . . J l I . - - . - * ■ - . . : L • \ , .!•. A

Tabula I. inferatur ad pag. 39.

II. * - ad pag. 42.

III. - - - ad pag. 49.

IV. - «v* ad pag. 54.

V. ad pag. 5 g.

VI. - - - ad pag. 6 3.

VII. - - - ad Pa| 65.

Reliquae ab VIII. usque ad XXI. inclufive juxta ordinem
numerorum Tuorum confequenter ponantur

.V i 1 i r

ad pag. 96.

\ ‘

>mr

e 1 :

.liu.

ifiOijwi i
'roti . r.

■ 1 v

vT ’ r
nr»i

,:!QOi 3‘

1 ,

X

Tabi.

£tJ Lg JT

'r\B J{r.

lVv\\W

H . . ;\-

:*»* •

k

llM^ / •#.’» i

iHR

kUtK.

j|j ■ ■’ . *Bn|

1

p||ppp| 1

1 !■

^P>y3

■"'' far*

SSv

JjR M?

W^mj J|B§P1§

ssMissffils

!TA3 ; VJ2I .

V

■

'

i .

ifcSt '

Tym.xn

tab . xnr .

TABXir.

,»• •vaerisrw'

TTWifi

ti r v

r v -.«e .'sr -i

y ,

.s

i

,]

!1

•***

%

tab xn f ,

pmsjfcu

V

-

mvw

'•«V

i’ 1 ^

[ 4\f 1' ii

p 9 Wm^

Ljm4

1 liK i -V ■

5 ..N.r • ■ ? -r. MMriWWWITW~W»in'iiW . . f

N-S 07

\/^r

/

\

/

$

\

‘ \

%

1

I

‘ )

,

4

V

/

Tc~ A

kyc* ' t (/'^ ‘i

,ji

/n

; /.a ''jj^u^CfY'

■Cu/i jUns~a<™ />vl /W

‘Xr ' KOt^^irK

,4 'fkl/^i^u/

W'

. -> ■ ■ V

• / ■

■ r

-'v*

SPECIAL. 86-5
!'0L'IC 1^05

THE J. PAUL GETTY CfcNitR
LIBRARY